Kościół warowny w Biertanie

Kościół warowny w Biertanie (rum. Biserica fortificată din Biertan, niem. Kirchenburg von Birthälm) jest dziś jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc w Rumunii. Położony w północnej części doliny Târnava Mare Dom Boży, to bez wątpienia najwspanialsza ze stu siedemdziesięciu ufortyfikowanych świątyń Transylwanii. Unikatowa budowla oraz wioseczka w której leży, w 1993 roku wpisane zostały na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Kościół warowny w Valea Viilor

Jeśli marzy Ci się podróż do Rumunii, być może ten Mini eBook z gotowym planem podróży jest właśnie dla Ciebie:

RUMUNIA – Transylwania i Bukowina – Gotowy plan podróży

RUMUNIA – Transylwania i Bukowina – Gotowy plan podróży to mini eBook z już zaplanowanym przebiegiem trasy samochodowej z Wrocławia po najpiękniejszych zakątkach Rumunii.

Wewnątrz cudów nie ma, samo mięso! To rozpiska na 17 dni – dzień po dniu wraz z interaktywnymi linkami do noclegów z których korzystałem podczas tej podróży. Ponadto interaktywna mapa oraz garść przydatnych informacji przed wyjazdem, a także zbiór linków do artykułów z opisami najciekawszych miejsc zawartych w tym planie.

Dzięki niemu z pewnością zaoszczędzisz sporo czasu na organizację. Najważniejsze masz podane na tacy! 

12,99 zł

Kup teraz

Rys historyczny

Klejnot rumuńskiego gotyku to efekt aspiracji średniowiecznych Sasów Siedmiogrodzkich, którzy pragnęli, aby Biertan stał się pełnoprawnym miastem. Pierwszym krokiem ku temu był przywilej organizowania cotygodniowego, sobotniego jarmarku z 1397 roku. Prawdziwy wyścig zaczął się jednak dopiero ponad wiek później, kiedy osada liczyła już 345 gospodarstw. Do zawodów o prawa miejskie stanęły też pobliskie miasteczka Moșna oraz Mediaș, notujący tylko 59 gospodarstw mniej niż Biertan.

Kościół warowny w Prejmer

Nie było chyba lepszej formy niż wyrażenie swojej pozycji poprzez architekturę, wobec czego niczym grzyby po deszczu powstawać zaczęły kościoły warowne. Różniły się one od zachodnioeuropejskich budowli pod wieloma względami, ale jeden cel był ten sam: pozostać w kontakcie ze Stwórcą. Budowle te miały być też swoistą skarbonką, tudzież sejfem miejscowej ludności, a także miejscem schronienia podczas ataku nieprzyjaciół zza Karpat. W Bieranie nigdy jednak nie skorzystano z tej drugiej opcji, bo po prostu nie było takiej potrzeby.

Fala prosperity napędzana przez jarmark oraz uprawę winorośli pozwoliły więc na wzniesienie najwspanialszej twierdz ze wszystkich – prawdziwego zamku Boga na ziemi. Otoczony dwoma pierścieniami murów obronnych i naszpikowany wieżami kościół stał się żywym symbolem Sasów Siedmiogrodzkich, po wsze czasy.

Siedmiogród – Siedmiu Wspaniałych

Oczywiście nie bez znaczenia był tu rok 1572 kiedy to Luca Unglerus został wybrany na biskupa kościoła Ewangelickiego Transylwanii. Jego siedzibą miał być tak, jak do tej pory Sybin, aczkolwiek przywiązanie do rodzinnych stron kapłana sprowadziło go z powrotem do Biertanu. Przez niemal trzysta lat to stąd kierowano sprawami wspólnoty. Kościół warowny w Biertanie zyskał więc na znaczeniu, a co za tym idzie naturalnym stała się też chęć jego rozbudowy. Tę zaniechano jednak ze względu na brak miejsca na wzgórzu w centrum miasteczka. Inną sprawą były też długi sukcesywnie zaciągane na kolejne etapy niezbędnych prac w przeszłości. Te natomiast odbijały się echem jeszcze przez cały wiek XVII. Mimo wszystko, wieloletnie trudy mieszkańców sprawiły, że świątynia była i jest najbardziej reprezentacyjną w okolicy.

Kościół warowny w Biertanie

Do kościoła prowadzi kryty, 73-stopniowy korytarz, podobny do tego z Sighisoary. Wędrówka kończy się w sercu fortecy, gdzie jawi się korpus trzynawowej bazyliki z widocznie obniżonym chórem. Po prawo znajduje się Wieża Zegarowa, a tuż za nią siedziba dawnych rajców miasta. Korytarz w dół od Wieży Ratuszowej prowadzi natomiast do Wieży Świńskiej. Szczególną uwagę zwracają tu łęki przyporowe dolnego pierścienia murów obronnych.

Idąc dalej górną częścią obwarowania napotyka się ozdobioną XV-wiecznymi polichromiami, Wieżę Katolicką. Malowidła przedstawiają wyobrażenia świętego Jerzego, Najświętszej Marii Panny z Dzieciątkiem Jezus, Trzech Króli oraz Jezusa w Mandorli. Po reformacji było to jedyne miejsce w którym pozwolono katolikom na kultywowanie ich wiary.

Zamek w Hunedoarze – Esencja średniowiecznej fortecy

Kolejnym w obwodzie jest Więzienie Małżeńskie lub inaczej Pokój Pojednania. Nieopodal zaś Wieża z Mauzoleum biskupów luterańskich, gdzie w 1913 roku złożono widoczne tu epitafia. Według jednej z miejscowych legend, zły stan płyt nagrobnych to wina Turków, którzy dopuścili się licznych aktów wandalizmów podczas gdy szukali w kościele schronienia. Tuż obok mauzoleum znajduje się ostatnia z wież tego obwodu. Drewniana konstrukcja, tak jak reszta, zwieńczona jest istotnym elementem obronnym w kościołach warownych – hurdycją.

Więzienie małżeńskie

W tak zwanym wschodnim bastionie utworzono dość nietypową instytucję, zwaną więzieniem małżeńskim. Zasada była prosta: wysyłano do niego pary, które chciały się rozwieść. W ówczesnym świecie, wypełnionym tradycjami nie było miejsca dla samotników, a już tym bardziej dla rozwodników. Napierająca, lokalna społeczność starała się więc zrobić wszystko, aby ludzie byli szczęśliwi – nawet wbrew własnej woli.

Gotyckie i romańskie świątynie Transylwanii

W środku więzienia znajdowało się tylko jedno łóżko, jeden stół, jedno krzesło, jeden talerz i oczywiście jeden kubek. Zadaniem na dwa tygodnie było nie zabić drugiej osoby i mało tego, nauczyć się z nią żyć. W takich okolicznościach, ewidentnie nie było możliwości tego nie dokonać. Zamknięci na cztery spusty ludzie mogli wyjść wyłącznie, kiedy zażegnali niepotrzebne napięcia, albo kiedy mieli siebie już serdecznie dość i wiedzieli, że z tej mąki chleba nie będzie. Zadziwiającym jest fakt, że taka forma terapii przez czterysta lat przynosiła wyłącznie sukcesy. Podobno w tym czasie tylko jedna para postanowiła zerwać więzy małżeńskie.

Architektura

Kościół warowny w Biertanie wzniesiono na początku XV wieku. Nie jest on jednak pierwszą świątynią w miasteczku, bowiem w 1402 roku wymienia się tu istniejącą już bazylikę. Żadne dokumenty jednak nie potwierdzają jednoznacznie dokładnej daty rozbudowy. Wiadomo wszak, że fundatorami tego miejsca byli król Władysław II oraz wojewoda transylwański Jan Zapolya, dzięki czemu przedział czasowy szacowany jest na lata 1490-1520*. Istnieją wszak dokumenty z lat 1500-1525 w których zanotowano wzmożone wydatki na usługi kamieniarzy, murarzy, szklarzy oraz innych rzemieślników. Dodatkowo daty z tego przedziału widnieją też na ławkach, drzwiach ścianach itp., co wspomaga ustalenie okresu powstania.

Hala o wysokości 22 metrów podzielona została tu na trzy nawy, pokryte sklepieniem gwiaździstym, wspartym na sześciu ośmiobocznych filarach. Zakończono ją apsydą o sklepieniu sieciowym z dodatkową dobudówką, przeznaczoną na zakrystię. W prezbiterium widoczne są specjalne klamry, które zamontowano tu już w roku 1868. Mają one za zadanie utrzymać stateczność obiektu.

Rumunia – Informacje praktyczne (Transylwania i Bukowina)

Okna, dzięki maswerkom zdobionym motywem rybiego pęcherza, nawiązują stylem do późnogotyckich kanonów. Portale natomiast ujawniają wpływ kolejnej epoki. I tak na przykład portale południowy oraz północny to dzieła renesansu, ale zachodni, mimo że powstał około roku 1516, przedstawia jeszcze wpływ średniowiecznej architektury.

Do 1991 trwała rekonstrukcja sklepienia nawy głównej w związku z trzęsieniem ziemi, które nawiedziło Rumunię trzynaście lat wcześniej. Poza zniszczonymi sklepieniami i w konsekwencji, wyposażeniem pod nimi, powstały tu także liczne spękania. Efektem prac naprawczych tego okresu jest również polichromia sklepienna w barwach zieleni i cynobru (czerwień wpadająca w pomarańcz), które w średniowieczu zdobiły świątynię.

Wyposażenie

Na ścianie nad chórem uwagę zwraca wizerunek Arlekina, przedstawiającego jednego z błaznów, którzy rozzłościli arcykapłana i w ramach kary zostali skazani na wypędzenie ze społeczności.  Jakby tego było mało, oprócz ciężaru swoich przewinień, mieli także dożywotnio wspierać na swych barkach tutejszą świątynię. Kto wie cóż tak naprawdę robi wizerunek arlekina pośród świętych? Nikt tego nie wie na pewno, ale sceptycy twierdzą, że do po prostu niewybredny żart artysty.

10 kościołów warownych w Rumunii

Najważniejszym elementem wyposażenia w kościele jest gotycki tryptyk. Złożone z dwudziestu ośmiu paneli dzieło datowane jest na lata 1483-1515, a wzorem dla niego stał się ołtarz z Klasztoru Szkockiego w Wiedniu. Pośród malowanych scen z żywotu Najświętszej Marii Panny i dzieciństwa Jezusa Chrystusa, w centrum umieszczono rzeźbioną scenę Ukrzyżowania. Po zamknięciu bocznych skrzydeł ujrzeć można dodatkowo przedstawienia szesnastu świętych. Całość dzieła wieńczy piękna, astwerkowa korona.

Kościół warowny w Saschiz

Innym wielkim skarbem, umieszczonym w zakrystii przy prezbiterium jest renesansowy zamek do drzwi. Złożony z trzynastu mechanizmów strzec miał zlokalizowanego tu niegdyś skarbca. W 1889 roku ów zamek wystawiono na Światowej Wystawie w Paryżu. Warto także zwrócić uwagę na gotyckie stalle oraz ławy kościelne, ambonę z piaskowca z trzema późnogotyckimi reliefami oraz prospekt organowy.

Lektura:

• Biertan la guía – wyd. Schiller Verlag.*
• Tales and Legends from Transylvania – Asociația Mioritics, Bukareszt; 2015.
• The Church-Fortess of the Transylvanian Saxons – Hermann Fabini, wyd. monuMenta, 2nd edition; Sybin, 2015.**