Pałac papieski w Awinionie – Nowa Stolica Apostolska

Pałac papieski w Awinionie to jedna z najbardziej okazałych budowli gotyckich Europy. Zamieszkiwało go aż dziewięciu papieży, ale jego rozbudowa stała się ambicją tylko dwóch z nich – Benedykta XII i Klemensa VI. W ciągu zaledwie dwudziestu lat stworzyli oni zachwycający monument, który w kolejnych stuleciach stał się inspiracją dla wielu artystów. To dzięki im w głównej mierze udało się odzyskać namiastkę jego dawnego blasku i dostosować go do nowej funkcji. Dziś jest to jedna z najważniejszych atrakcji turystycznych we Francji, przyciągająca tysiące podróżników rocznie.

Jeśli jesteś miłośnikiem średniowiecznej architektury Francji być może zainteresuje Cię moja książka. To pierwszy polski przewodnik po aż 101 francuskich kościołach wieków średnich. Dzięki niemu odkryjesz kolejne cuda architektury gotyckiej i romańskiej. Poznasz ich historie (a niekiedy także i legendy ✨). W środku ponad 400 stron i ponad 400 zdjęć! Takiej książki jeszcze nie było!

ŚWIĘTA FRANCJA

KUP TERAZ

Pałace tymczasowe

Pałac papieski w Awinione (fr. Palais des papes, oks. Palais dei Papas) powstał jako rezydencja tymczasowa należąca do grona innych, min. w Spoleto, Rieti, Montefiascone, Anagni, Orvieto czy Viterbo. Kluczowe są dwie ostatnie, bo w porównaniu do reszty służyły Głowom Kościoła najdłużej. Zwłaszcza Viterbo wydaje się interesująca w kontekście Awinionu, bo w architekturze obu doszukać się można wielu podobieństw. 

10 najpiękniejszych miejsc we Francji

Skąd jednak pomysł na takie relokacje? Jednym z powodów był nieprzyjemnie gorący klimat Rzymu – zarówno dosłownie, jak i w przenośni. Głównym motywem jednak była potrzeba fizycznego przebywania w miejscach należących do Kościoła Katolickiego. Zwłaszcza tam, gdzie ich pozycja była zagrożona. Z tego też względu arcybiskup Bordeaux Bertrand de Got, już jako papież Klemens V, wybrał więc Awinion na swoją tymczasową siedzibę.

Mont Saint-Michel – Opactwo na krańcu świata

Decyzja ta była podyktowana zapowiedzianym przez niego soborem w stosunkowo niedalekim Viennes, który odbyć miał się 1 października 1310 roku. Debata nad sprawą Templariuszy została odroczona, więc papież postanowił zostać w Awinionie aż do spotkania. Trzeba jednak dodać, że ówczesne miasto było jednym z najważniejszych ośrodków na mapie Europy. Poza tym miało strategiczną dla Kościoła Katolickiego pozycję, bowiem leżało w hrabstwie Venaissin. To zaś było eksklawą Państwa Kościelnego i znajdowało się na tyle blisko królestwa Francji, że skonfliktowany z królem papież mógł bez problemu administrować podlegającymi mu jednostkami na terytorium wroga.

Nowa Stolica Apostolska

Relokacja papieża do Awinionu powiązana była z przeniesieniem tu całego aparatu administracyjnego z Rzymu. Ówcześnie liczył on od 450 do 650 osób (!), których zakwaterowanie trzeba było zapewnić w ujętym potężnym murem mieście. Niemniej jednak przedwczesna śmierć Klemensa V, 20 kwietnia 1314 roku, nie pozwoliła mu na budowę poważnej rezydencji. W związku z tym swój pontyfikat spędził on w nieistniejącym dziś konwencie dominikanów. 

Dawna katedra w Saint-Bertrand de Comminges – Katedra Pirenejów

Jego następca, Jan XXII, kontynuował niejako jego dzieło, a ponieważ Awinion należał do Roberta Andegaweńskiego, swoją siedzibę ulokował w niedalekim Pont-de-Sourgues. Nie mógł on bowiem pozostawać w Awinionie, bo był tu zaledwie gościem ówczesnego biskupa. Jedyną opcją była więc wyprowadzka albo przejęcie stanowiska. Dzięki temu korzystanie z biskupich włości, do czasu wybudowania rezydencji, byłoby uzasadnione. Sprawa okazała się łatwiejsza o tyle, że biskupem był akurat bratanek Jana XXII, którego mianował kardynałem. Kiedy ten opuścił miasto, papież mógł spokojnie przejąć jego budynek – niezależnie od nowych inwestycji we wspomnianym Pont-de-Sourgues czy Bolonii, gdzie planowano umieścić kurię.

Co warto zobaczyć w Paryżu?

17 marca 1334 roku boloński pałac wszakże splądrowano przez co dwór papieski pozostać miał nad Rodanem nieco dłużej. Dwa lata później Benedykt XII w imieniu Kościoła wykupił teren na którym znajdowały się dawne włości biskupa. Właśnie tutaj powstać miał teraz znany nam dziś pałac papieski w Awinionie – siedziba nowej Stolicy Apostolskiej. 

Kolejni papieże Awinionu

Proces ten przypieczętował Klemens VI, który w 1348 roku wykupił Awinion od księżniczki Prowansji – Joanny. Następnie zajął się rozbudową „Starego Pałacu” swojego poprzednika. Jego nader wystawny tryb życia i lekka ręka do wydawania pieniędzy zaowocowały szybkim postępem prac, podczas których pałac papieski w Awinionie zyskał znaną nam dziś formę. Pontyfikat Innocentego VI z kolei wyróżnił się budową monumentalnych murów miejskich. Miały one za zadanie chronić miasto przed najazdami, tak zwanych wolnych kompanii – najemników napadających na miasta w trakcie przerw pomiędzy kolejnymi bitwami.

Opactwo Senanque – Na morzach lawendy

Urban V natomiast zapragnął powrotu do Rzymu, co też uczynił. Jak się okazało, nie była to jednak zbyt dobra decyzja. W związku z licznymi problemami we Włoszech, trzy lata później powrócił do Awinionu. Skuteczne przenosiny Stolicy Apostolskiej znad Rodanu zawdzięczać możemy zaś jego następcy. Wkładając wysiłek w reorganizację nie powziął już żadnego projektu rozbudowy tutejszej rezydencji, zajmując się wyłącznie najpilniejszymi naprawami. 

Grzegorz XI był też ostatnim papieżem rezydującym na francuskiej ziemi. Wraz z jego śmiercią rezydowali tu z kolei papieże obediencji awiniońskiej, czyli de facto antypapieże – Klemens VII czy Benedykt XIII. Trwający od 1378 roku okres nazwany w historii „Wielką Schizmą Zachodnią” zakończył jednogłośny wybór na głowę Kościoła Katolickiego Marcina V, który ponownie ustanowił Rzym Stolicą Apostolską. Pałac papieski w Awinionie tym samym raz na zawsze utracił swoje znaczenie i od tej pory zarządzany był przez legatów.

Rezydencja Jana XXII

Budowa pałacu została opisana w trzystu tomach (!) rejestrów prowadzonych w latach 1316-1367. Przechowywane dziś w archiwach Watykanu zapiski bardzo szczegółowo opisują aspekty związane głównie z finansami na poczet materiałów, wyrobu konkretnych produktów czy zakupu dzieł sztuki. Ponadto też występuje w nich na przykład niekończąca się liczba nazwisk z przypisanymi do nich funkcjami przy budowie siedziby głowy Kościoła. 

Dawna katedra w Carcassonne – Synteza niemal idealna

Pierwszy pałac papieski w Awinionie wzniósł Jan XXII w miejscu dawnego pałacu biskupiego. W 1316 roku na stanowisko nadzorcy całego projektu zaangażował swojego krewnego, Guillame de Cucuron, który rozpoczął skrupulatne rejestry wydatków i związanych z nimi robót. To przede wszystkim dzięki nim jesteśmy w stanie dowiedzieć się jak wyglądał jego budynek, bo dziś nie ma po nim praktycznie ani śladu. Całość zniszczono, aby móc zrealizować monumentalny plan Benedykta XII, a jedynym widocznym elementem jego czasów są odsłonięte na dziedzińcu pałacu fundamenty Sali Audiencyjnej.

Pałac Papieski w Awinionie Benedykta XII

W niecały miesiąc po śmierci Jana XXII, jego następca rozpoczął przygotowania do prac nad powiększeniem kompleksu. Na prośbę papieża za sterem stanął Pierre Poisson, aczkolwiek początkowo zastępował go jego brat Jean. Pierre aż do czasu kiedy papież zdecydował się na Awinion jako miejsce docelowe dla Stolicy Apostolskiej przebywał w Rzymie, pracując nad bazyliką św. Piotra oraz pałacem na Lateranie.

Opactwo w La Chaise-Dieu – Dom Boży

Benedykt XII znany był z rozrzutności i zamiłowania do doczesności przez co doczekał się surowej krytyki jego ówczesnych. Mimo to jednak pałac papieski w Awinionie jego zamysłu jawi się jako surowa i prosta bryła, dzięki czemu zachował przynajmniej pozory mniszej wstrzemięźliwości. W rzeczywistości jednak wypełnione kosztownościami malowane wnętrza budynku godne były króla, a nie Bożego Sługi. 

Pierwszy etap prac zakładał przebudowę kaplicy św. Szczepana, której rozmiary zwiększyły się dwukrotnie do 38 metrów wysokości i 9 metrów szerokości. Tak zwana kaplica Benedykta XII (fr. Chapelle Benoît XII) była budowlą o dwóch kondygnacjach z której funkcje sakralne miała tylko górna. W XIX wieku została przebudowana i przygotowana na potrzeby archiwum departamentu Vaucluse przez co niedostępna jest dla zwiedzających. Łatwo ją jednak wyróżnić z kompleksu, zwłaszcza w krużganku, gdyż jej ściany naznaczyły trzy zamurowane ostrołuki.

Samochodem na południe Francji – Podróż w czasach zarazy

Prowadzony niemal jednocześnie drugi etap prac skupiony był wokół Wieży Papieskiej (fr. Tour du Pape). Przez wzgląd na ulokowanie tu komnat głowy Kościoła, archiwum i skarbca była to najbardziej ufortyfikowana część kompleksu. Wzniesiona na 46,5 metra konstrukcja ma ściany o szerokości trzech metrów, wsparte dodatkowo potężnymi przyporami. Wieńczy ją zaś szczyt naszpikowany wręcz blankami oraz machikułami. 

Bezpośrednio nad umiejscowionym w przyziemiu skarbcem znajdowała się Komnata Kamerlinga. Stąd schodami umieszczonymi w grubości ścian dotrzeć można było do Komnaty Papieża. Podzielony dawniej na kilka części pokój cechują XIV-wieczne polichromie. Dolne partie przedstawiają klasyczny ówcześnie motyw draperii na złotych obręczach. Powyżej natomiast umieszczono zwoje winorośli oraz liści dębu naszpikowane wiewiórkami i ptakami. Zwieńczeniem tego jest fryz z ornamentami pod postacią czteroliścia z sufitem ozdobionym formami geometrycznymi. Dopełnieniem całości są wnęki przywołujące altanki z klatkami na ptaki. Nawiązanie w pokoju papieskim do ogrodu pokazuje jego bliskość z naturą, więc tym samym z całym stworzeniem. Poziom wyżej znalazło się miejsce dla kolejnego skarbca, zaś wyżej dla strażników chroniących kompleks. 

Bazylika Saint Denis – Nekropolia królów Francji

Z wybudowanej dla Benedykta XII wieży, dzięki specjalnemu przejściu, papież mógł z łatwością dostać się do garderoby w której zmieniał stroje w zależności od okazji. Odpowiednio ubrany mógł udać się na przykład do północnej części z tak zwanym Skrzydłem Konklawe (fr. Conclave) czy też do Skrzydła Konsystorza (fr. Aile du Consistoire) z polichromowanymi kaplicami świętego Jana (fr. Chapelle Saint-Jean) i świętego Marjalisa (fr. Chapelle Saint-Martial).

Przed nim zresztą znajdowało się kolejne skrzydło z prywatnymi komnatami, gdzie na drugiej kondygnacji znalazła się Sala Przyjęć. Tam też papież przyjmował ważnych gość, a także obdarowywał ich prezentami, np. złotymi różami. Warto dodać, że za czasów Benedykta XII wejście do pałacu znajdowało się w miejscu dzisiejszego dziedzińca – Cour d’Honneur. Temu papieżowi zawdzięczać możemy także obie wieże od strony północnej – Tour de Trouillas i najwyższą w kompleksie, 54-metrową Tour de la Campane. Do niej też przylega Skrzydło Powierników (fr. Aile des Familiers).

Pałac Papieski w Awinionie Klemensa VI

Za czasów Klemensa VI Pałac Papieski w Awinionie powiększył się niemal o połowę w stosunku do tego, co zostawił po sobie Benedykt XII. Po jego śmierci, Klemens VI niemal od razu podjął kolejne prace, niemniej najpierw zajął się dokończeniem Wieży Garderobianej (fr. Tour de la Garderobe), w której swoje miejsce znalazły jedne z pierwszych łaźni parowych na terenie Francji. Priorytetem było także ukończenie Tour de Trouillas, gdzie zamieszkał. Fakt, że leżała ona w północnej części kompleksu zakłócił całkowicie organizację części w której zlokalizowane były prywatne komnaty jego poprzednika. Tym samym trzeba było też wznieść kolejną wieżę kuchenną i latryny tuż przy nowych apartamentach. Zarówno tym, jak i pracami nad nową częścią pałacu zajął się Jean de Louvres. 

Katedra w Bourges – Prosta i złożona

Całkowicie nowy projekt Klemensa VI, czyli tak zwany opus novum, skupił się na utworzeniu ogromnych sal. W istniejących budynkach bowiem brakowało mu odpowiednich przestrzeni dla wielkich ceremonii liturgicznych, dzięki czemu rozbudowano kompleks od strony zachodniej i południowej. Owocem tego była między innymi dwunawowa Sala Wielkich Przyjęć (fr. Salle de la Grande Audience) powstała na potrzeby Trybunału Roty Rzymskiej. Konstrukcja ma długość 52 metrów i szerokość 15,8 na których rozciąga się sześć przęseł o sklepieniach krzyżowo-żebrowych. 

10 zamków we Francji, których mogliście nie znać!

Do naszych czasów zachowały się fragmenty XIV-wiecznych polichromii z wyobrażeniami scen Sądu Ostatecznego, Profetów oraz sinopia (rysunek przygotowawczy pod malowidło) Ukrzyżowania. Intrygujące są tu również konsole przedstawiające w znacznej większości zwierzęta lub mityczne stwory. Co ciekawe, elementy te prawie całkowicie odbiegają od programu ikonograficznego sali. 

Zamek w Vincennes – Rezydencja u wrót Paryża

Wyżej zaś powstała kolejna w historii obiektu Wielka Kaplica (fr. Grand Chapelle). Prace nad nią trwały aż pięć lat (a tylko dwa nad Salą Wielkich Przyjęć), co związane było z epidemią czarnej śmierci. Aby osiągnąć stabilność sięgającej niemal 19,5 metrów „nadbudówki”, mistrz budowlany zaplanował dwie potężne skarpy z których postała tylko jedna – od strony Rue Peyrolerie. Niemniej ani to, ani stosunkowo cienkie jej ściany nie rozwiązały do końca problemu. Budowlę finalnie spięto żelaznym wieńcem obwodowym.

Katedra w Dijon – Piękno bezpowrotnie utracone

Do kaplicy pałacowej natomiast Jean de Louvers poprowadził innowacyjną klatkę schodową z „oknem loży błogosławieństw”, używanym przez papieża podczas ważnych ceremonii. Jej portal natomiast wzniesiono na wzór Portail des Libraires w katedrze Najświętszej Marii Panny w Rouen. Jego bogatą dekorację oparto na motywie Sądu Ostatecznego, ale niemal wszystko pochłonęła Wielka Rewolucja Francuska. Choć ciężko to sobie wyobrazić, akurat to miejsce nigdy nie zostało ozdobione polichromiami. Być może nie było takiej potrzeby, bo wypełniało je około stu cennych artefaktów – relikwiarzy, kandelabrów, krucyfiksów itp. Od strony północnej zaś do kaplicy przylega monumentalna zakrystia. Do XIX wieku prowadził do niej także kamienny most, dzięki któremu papież nie musiał używać klatki schodowej.

Katedra w Rouen – Z płótna Moneta

Jednym z ostatnich elementów prac tego okresu było powstanie Skrzydła Dygnitarzy (fr. Aile des Grands Dignitaires), którego wzniesienie utworzyło przy okazji drugi dziedziniec, platea palatii. Ta część pałacu przeznaczona była między innymi dla kamerlinga, skarbnika, prawników oraz innych ważnych współpracowników Głowy Kościoła. Od tego czasu dostęp do niego, jak i do samego pałacu, zapewnia przejście sygnowane herbem ówczesnego papieża, flankowane dwoma oktagonalnymi wieżyczkami. Ich charakterystyczne przybudówki  zwieńczono ostrosłupowymi iglicami, a pomiędzy nim umieszczono machikuły. Dodatkowo też w narożu północnej części skrzydła zawisła oktagonalna wieżę strażniczą. Dość posępny wygląd fasady nie pozostawiał żadnych wątpliwości w kwestii doskonałej obrony twierdzy. 

Pałac Papieski w Awinionie i kolejni papieże

Pontyfikaty dwóch kolejnych papieży, Innocentego VI i Urbana V nie przyniosły rewolucyjnych zmian. Pierwszy wciąż korzystał z usług de Louvresa, dzięki któremu też powstała Wieża św. Wawrzyńca (fr. Tour Saint-Lauren) w południowo-wschodniej części, służąca przede wszystkim jako potężna przypora dla Sali Wielkich Przyjęć i Wielkiej Kaplicy. Nieco mniej spektakularna skarpa – Tour Gâche stanęła po przeciwległej stronie, od frontu budynku.

Opactwo w Fontevraud – Grobowiec Plantagenetów

Drugi z papieży, benedyktyn oddany modlitwie, wprowadził do kompleksu budowlę nazwaną Rzymem, która znalazła się w ogrodzie Benedykta XII. Niestety w I połowie XIX wieku została zrównana z ziemią. W związku z tym, że Urban V pragnął przywrócić Rzymowi Stolicę Apostolską kontynuował prace nie w Awinionie, a w pałacu watykańskim. Jego następcy korzystali już po prostu z przepastnych włości, wzniesionych tu w ciągu zaledwie 20 lat (!) przez ich poprzedników. 

Pomimo upływu wieków oraz XIX-wiecznych zmian pałac papieski w Awinionie zachował swój gotycki charakter do dziś. Przynajmniej architektonicznie na pierwszy rzut oka jawi się jako całkiem jednolity twór. Niestety odarty został z ogromnej części polichromii, rzeźb, witraży, mebli, tekstyliów, tapiserii, manuskryptów oraz wszelkiej maści kosztowności i innych artefaktów. Wszystko to wypełniało niegdyś ponure mury dzisiejszej twierdzy, nadając jej podniosły charakter, godny siedziby Białego Pielgrzyma. Dziś pozostały po nich tylko skrzętnie zapisane rachunki oraz fragmenty dzieł nad którymi w XIV wieku pracowały tabuny ludzi. Są niczym puzzle, które badacze historii pałacu układają od lat, aby uchylić nam rąbka niewyobrażalnego dziś chyba splendoru tego miejsca. 

Pałac bez papieży

Od kiedy w 1417 roku antypapież Benedykt XIII abdykował, Rzym na powrót stał się jedyną Stolicą Apostolską. Miasto nad Rodanem wraz z hrabstwem Venaissin należały do Państwa Kościelnego, niemniej ulokowany był tu już tylko niewielki dwór legatów papieskich. Już wtedy jednak pałac papieski w Awionionie był mocno zniszczony w wyniku dwóch oblężeń z przełomu XIV i XV wieku. Naprawą zniszczeń zajął się Marcin V, który pomimo przebywania w Rzymie, wierzył że rezydencja była ze wszech miar wyjątkowa i należało ją zachować. Od 1433 roku na stałe w pałacu mieszkał wysłannik głowy Kościoła, Pierre de Foix, który wniósł tu szereg poprawek. Największą z nich był renesansowy portyk zmieniający całkowicie majestatyczny dotąd wygląd fasady zachodniej. 

Katedra w Bayeux i słynna Tkanina

Ostatecznie wiek XV przyniósł nad Rodan same klęski: wojny, powodzie, plagi oraz srogie zimy. Ludność miasta została zdziesiątkowana, a pałac popadał w stopniową ruinę. Dzięki interwencji mieszkańców papież Leon X zebrał fundusze na ratowanie obiektu osądzając w nim swojego legata. W okresie tym w Sali Konsystorza powstał kort tenisowy, a wiele z pomieszczeń zaaranżowano na więzienie dla osób oskarżonych o herezję czy uprawianie czarnej magii. W XVII wieku legaci do Awinionu zaglądali już bardzo rzadko, aż do końca stulecia, kiedy to funkcję legata Awinionu usunięto. 

Bastylia Południa

Oficjalnie Kościół Katolicki władzę nad obiektem sprawował aż do wybuchu 14 września 1791 roku. Wtedy to też miasto wraz z hrabstwem proklamowano integralnymi częściami terytorium Francji. 22 listopada 1793 roku zaakceptowano plan wyburzenia pałacu – kojarzonego wtedy już tylko z obrzydliwą masakrą La Glacière i nazywanego Bastylią Południa. Rozbiórka tak ogromnego obiektu i związane z nią koszty stały się jednak problemem nie do przejścia. W czerwcu 1794 roku osadzono tu więźniów rewolucji, a także wygospodarowano miejsce dla 800-osobowego garnizonu.

Powzięto też szeroko zakrojony plan rozbudowy garnizonu dla potrzeb 1800 osobowej armii. W związku z tym zniknęło stąd wiele elementów oraz całych fragmentów budowli dawnej rezydencji. Więźniowie przebywali tu aż do 1871 roku, natomiast żołnierze do 1906. Już 1840 roku z kolei, obiekt wpisano na listę francuskich zabytków Monument Historique. Dwadzieścia lat później zaś sam Napoleon III zatroszczył się o przyszłość tego miejsca, angażując do renowacji najważniejszego z architektów epoki – Eugène Viollet-le-Duc’a.

Mając na uwadze przebywających tu ludzi plan odnowy musiał poczekać aż do początku XX wieku. Prace nad przywróceniem temu miejscu przynajmniej namiastki dawnego splendoru w 1906 roku zapoczątkował Henri Nodet, a jego kontynuacja niejako trwa po dziś dzień…

Most św. Benedykta

W 1995 roku pałac papieski w Awinionie, jako wybitny przykład architektury średniowiecznej, ważny punkt wpływów sztuki i architektury oraz budowla związana z ważnym epizodem w historii papiestwa, wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Do wpisu włączono również XII-wieczny Most św. Benedykta (fr. Pont Saint-Bénézet).

Carcassonne – Twierdza nad twierdzami

Około 900-metrowa konstrukcja połączyła ufortyfikowane miasto papieskie z Villeneuve-lès-Avignon po lewej stronie Rodanu, należące wówczas do królestwa Francji. Jej powstanie owiane jest legendami, a najsłynniejsza z nich opowiada o budowie mostu przez chłopca, któremu podczas objawienia zlecił to anioł.

Dla pogłębienia wiedzy na temat tego miejsca polecam książkę, dzięki której powstał ten wpis: 

The Palace of the Popes at Avignon –  Dominique Vingtain, wyd. Honoré Clair; Arles, 2015.

Znajdują się tam szczegółowe informacje nie tylko na temat samej architektury, ale także opisy najważniejszych ceremonii podejmowanych w pałacu, rekonstrukcję 3D nieistniejących miejsc, a także zdjęcia sal wyłączonych z ruchu turystycznego. Coś wspaniałego! 

Wybierasz się na południe Francji? Ten Mini eBook może okazać się pomocny podczas planowania. Zwłaszcza jeśli Twoim celem są zabytki tej części kraju:

FRANCJA Południowa – Gotowy plan podróży

FRANCJA Południowa – Gotowy plan podróży to mini eBook z zaplanowanym przebiegiem trasy samochodowej z Wrocławia. Jej celem są gotyckie katedry tej części kraju oraz urokliwe miasteczka Oksytanii. Sama śmietanka architektury średniowiecznej w wyważonej formie.

Wewnątrz cudów nie ma, samo mięso! Czyli rozpiska na 19 dni – dzień po dniu wraz z linkami do noclegów i interaktywnej mapy podróży. Poza tym zebrałem tu garstkę ważnych informacji dla zmotoryzowanych, a także dodałem zbiór linków do artykułów z opisem najciekawszych miejsc zawartych w tym planie.

Dzięki niemu z pewnością zaoszczędzisz sporo czasu. Zamiast rozkminy dokąd by tu pojechać, masz tu plan podany na tacy! Ściągaj, bukuj noclegi i przeżyj kolejną wspaniałą przygodę na południu Francji.

Więcej o tej trasie znajdziesz we wpisie: Samochodem na południe Francji – Podróż w czasach zarazy

12,99 zł

Kup teraz

Palais des papes
Place du Palais, 84000 Avignon, Francja
Tel. : +33 (0)4 32 74 32 74

• Godziny zwiedzania:
  • Pałac papieski w Awinionie otwarty jest codziennie
  • 1 września do 1 listopada od 9 do 19 
  • 2 listopada do 29 lutego od 9:30 do 17:45
  • w marcu od 9 do 18:30 
  • od kwietnia do czerwca od 9 do 19 
  • w lipcu od 9 do 20 
  • w sierpniu od 9 do 20:30 

• Ceny biletów:
  • Dorośli 12 EUR
  • Ulgowy 10 EUR
  • Pałac papieski w Awinionie + Most św. Benedykta 14,5 EUR
  • Więcej opcji: http://www.palais-des-papes.com/en/content/practical-infos 
• Oficjalna strona: www.palais-des-papes.com/ 

Lektura:

• The Palace of the Popes at Avignon –  Dominique Vingtain, wyd. Honoré Clair; Arles, 2015.