Kościół warowny w Darjiu (rum. Biserica unitariană fortificată din Dârjiu, niem. Kirchenburg Dersch, węg. Székelyderzsi unitárius templom) to jedna z siedmiu ufortyfikowanych świątyń Rumunii z listy światowego dziedzictwa UNESCO (1999). Różni się on jednak od pozostałej szóstki kilkoma, ważnymi aspektami. Po pierwsze, nie jest to kościół luterański, a unitariański. Co ważne i po drugie, nie wznieśli go Sasi Siedmiogrodzcy, a Szeklerzy. Po trzecie, jako jedyny spośród nich posiada piękne XV-wieczne malowidła. I wreszcie po czwarte, ciągle służy tutejszej ludności! I niekoniecznie chodzi tu o modlitwę.
Kościół warowny w Biertanie
Jeśli marzy Ci się podróż do Rumunii, być może ten Mini eBook z gotowym planem podróży jest właśnie dla Ciebie:
RUMUNIA – Transylwania i Bukowina – Gotowy plan podróży
RUMUNIA – Transylwania i Bukowina – Gotowy plan podróży to mini eBook z już zaplanowanym przebiegiem trasy samochodowej z Wrocławia po najpiękniejszych zakątkach Rumunii.
Wewnątrz cudów nie ma, samo mięso! To rozpiska na 17 dni – dzień po dniu wraz z interaktywnymi linkami do noclegów z których korzystałem podczas tej podróży. Ponadto interaktywna mapa oraz garść przydatnych informacji przed wyjazdem, a także zbiór linków do artykułów z opisami najciekawszych miejsc zawartych w tym planie.
Dzięki niemu z pewnością zaoszczędzisz sporo czasu na organizację. Najważniejsze masz podane na tacy!
Bez udziału saskich kolonizatorów
Pierwsza wzmianka o Darjiu pojawiła się w roku 1334, w akcie związanym z obowiązkiem składania dziesięciny, narzuconym na wieś Ers przez ówczesnego papieża. Prawdopodobnie jednak już dużo wcześniej istniała tu komuna Szeklerów, którzy mogli zasiedlić ten teren tuż po najazdach Turków. Powstawanie podobnych osad związane było z koniecznością obrony wschodniej granicy państwa legendarnego rodu Arpadów, a Darjiu miało być wówczas jednym z siedmiu takich ośrodków administracyjnych na terenie Transylwanii.
Kościół warowny w Darjiu nie powstał więc, jak wiele znanych nam świątyń tego typu, przy bezpośrednim udziale saskich kolonizatorów. Dzięki temu właśnie jest on niezwykle istotną budowlą dla tożsamości Szeklerów, bowiem stanowi on jeden z nielicznych przykładów takiej architektury na Seklerszczyźnie. Pośrednim udziałem Sasów Siedmiogrodzkich jest jednak sama bryła obiektu, mocno nawiązująca do kościoła warownego w Saschiz – jednego z najbardziej znanych obiektów w dorobku niemieckich osiedleńców. Podobne w swej bryle świątynie znajdują się również w Dupuș i Cloașterf.
Gotyckie i romańskie świątynie Transylwanii
Kościół warowny w Darjiu i kolejne przebudowy
Kościół warowny w Darjiu z pewnością wzniesiono przed rokiem 1419, aczkolwiek nie jest znana dokładna data jego fundacji. Jedyne, co udało się dotąd ustalić to fakt, że powstał on w miejscu dawnej, romańskiej świątyni. Śladem po niej jest zachowana cegła z wypaloną datą, przywołującą rok 1274. Mimo wszystko, nawet ślady drugiej świątyni zatarte zostały wraz z początkiem XVI wieku, kiedy rozpoczęła się rozbudowa w duchu dojrzałego gotyku.
Zakończone w 1520 roku prace sprawiły, że kościół warowny w Darjiu zyskał całkiem nową formę. Jedną z najważniejszych zmian było podwyższenie korpusu halowca o ponad dziesięć metrów. Zakończone wielobokiem (5/8) prezbiterium pokryto wówczas sklepieniem żebrowym, które doskonale odpowiadało wdrożonemu tu stylowi. Gotyckie sklepienie wsparto zaś na zdobionych wspornikach, reprezentujących symbole sakralne oraz świeckie. Przebudowa zaowocowała również szerokimi oknami, utworzeniem zachodniej empory oraz sklepieniem nawy hali. Nad nią umieszczono dwie kondygnacje obronne, wyposażając bryłę w system podobnych do dziurek od klucza otworów strzelniczych, jak i machikuł.
Kościół warowny w Saschiz
Prace nad przystosowaniem Domu Bożego do funkcji obronnych kontynuowano na początku XVII wieku. Impulsem ku temu stało się zniszczenie kościoła i sporej części obwarowań przez wojska generała Jerzego Basty, które przeszły tędy na początku tegoż stulecia. Szczęśliwie, przynajmniej najazdy nieprzyjaciół z południa nie były tu już tak częstym zjawiskiem, aczkolwiek dali oni o sobie znać w roku 1661, kiedy kościół warowny w Darjiu ponownie padł ich ofiarą. Po raz kolejny rozpoczęto przebudowę, dzięki której świątynia uzyskała znaną nam dzisiaj sylwetę. Owocem kolejnych prac było wzniesienie sześciometrowego muru obronnego na planie prostokąta. W jego narożach umieszczono po jednej baszcie, z wyjątkiem części wschodniej, gdzie pojawiła się dodatkowa baszta na środku skrzydła. Do murów obronnych włączono także północną wieżę bramną.
W XVIII wieku doczekała się ona remontu oraz nowego barokowego hełmu. Remonty podyktowane były oczywiście zniszczeniami, którym winni byli tym razem Austriacy. Jeszcze w połowie XVIII wieku delikatnie odnowiono wnętrze świątyni, umieszczając tu nową, barokową ambonę. Udekorowano ją symbolami Unitarian, które Szeklerzy przejęli w II połowie XVI wieku. W 1837 roku zaś zainstalowano tu nowe organy.
Kościół warowny w Viscri
Zegar, polichromie i magazyn
W 1882 roku podjęto decyzję o instalacji zegara na wieży kościelnej. Przedsięwzięcia podjął się rzemieślnik z sąsiedztwa – Sandor Csmor. Choć w dwa lata później zegar był już gotowy, to mieszkańcy nie zdążyli się nim na cieszyć. Już w 1902 roku jego mechanizm został uszkodzony podczas burzy, przez co zegar stanął na kolejne pół wieku. W 1955 roku, wnuk rzemieślnika postanowił jednak naprawić mechanizm. Niestety zegar ponownie nie działał zbyt długo. Właściwie zatrzymał się z niewyjaśnionych przyczyn i tak już zostało.
Kościół warowny w Prejmer
Podczas prac renowacyjnych w roku 1887 na ścianie północnej odsłonięto ogromną, XV-wieczną polichromię (datowana na rok 1419, dzięki czemu wiadomo, że kościół powstał przed tą datą), przedstawiającą legendę o Władysławie I Świętym. Ukazano tu dość krwawe motywy Dziesięciu Tysięcy Męczenników z Góry Ararat, Pogoń za Połowcami (Kumanami) czy Nawrócenie św. Pawła Apostoła. Na ścianie południowej natomiast znalazła się figura św. Michała Archanioła z wagą do odmierzania dobrych uczynków czy sceny z Dnia Sądu Ostatecznego.
Od XVIII wieku kościół warowny w Darjiu, choć nie spełnia już swoich pierwotnych zadań, służy tutejszej społeczności jako magazyn na zboża, ale także do suszenia i przetrzymywania mięsa – kiełbas, szynek i bekonu, które pilnie strzeżone zajmują spiżarnie bastionu. Według wielowiekowej tradycji mieszkańcy mogą zgłosić się po swoje zapasy w każdą środę o poranku. Możliwość taką obwieszcza osoba bijąca w dzwony i nadzorująca całą akcję. Od początku jej zadaniem było pilnowanie czy mieszkańcy zabierają wyłącznie to, co do nich należy. W przypadku jakichkolwiek aktów kradzieży, delikwenta wydalano ze wspólnoty w związku z czym musiał opuścić wioskę. Na dodatek obrzucano go jajkami oraz innymi obiektami i chociaż ślady takiej kary były łatwe do usunięcia, to wstyd pozostawał na całe lata.
TRANSYLWANIA – Wielka Mapa Atrakcji
TRANSYLWANIA – Wielka Mapa Atrakcji to Mapa Google z zaznaczonymi 190 punktami, które pomogą Ci w planowaniu Twojego wyjazdu do Rumunii. W związku z tym, że Siedmiogród słynie z kościołów warownych (kościołów-zamków) jest ich tutaj całe mnóstwo! Uzupełnieniem są zaś miasta, zamki i fortece, o których nie można zapomnieć podczas podróży po rewirach Drakuli. :)
Jeśli więc chcesz wycisnąć z niej jak najwięcej i uwielbiasz rumuńskie zabytki, nie wahaj się. Połącz kropki i jedź!
O fenomenie kościołów warownych przeczytasz poniżej:
Literatura:
- http://szekelyderzs.com/ro/a-vartemplom/
- http://www.turismland.ro/biserica-fortificata-darjiu-harghita/
- http://romaniatourism.com/castles-fortresses-romania-darjiu-fortified-church.html
- The Church-Fortess of the Transylvanian Saxons – Hermann Fabini, wyd. monuMenta, 2nd edition; Sybin, 2015.
- UNESCO Wrodl Heritage Fortified Churches in Transylvania – a network for „defending” cultural heritage with open „gates” in order to facilitate access to it. – Civitas Foundation for Civil Society, Unitarian Church of Dârjiu; 2015.
