Zamek Montbello w Bellinzonie
Położony w kantonie Ticino zamek Montbello (wł. Castello di Montebello (Bellinzona)), jak i dwa pozostałe zamki w Bellinzonie wraz z murami miejskimi tworzą jeden z najznakomitszych przykładów średniowiecznej architektury militarnej w Szwajcarii. Nie bez powodu więc cały ten wspaniały kompleks od roku 2000 znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
10 najpiękniejszych miejsc w Szwajcarii
Co ciekawe, wszystkie te fortece na przestrzeni wieków funkcjonowały pod różnymi nazwami. I tak oto dzisiejszy zamek Montbello nazywano np. małym zamkiem, w XIV i XV wieku był to zamek nowy lub środkowy, od 1506 roku zwano go zamkiem Schwyz, a od 1818 – zamkiem św. Marcina…
SZWAJCARIA – Gotowy plan podróży
SZWAJCARIA – Gotowy plan podróży to mini eBook z zaplanowanym przebiegiem trasy samochodowej z Wrocławia. Skupia się on na architekturze i (wybranych) najpiękniejszych miejscach w kraju. Od Sankt Gallen przez Lucernę aż po Zermatt.
Wewnątrz cudów nie ma, samo mięso! Czyli rozpiska na 19 dni – dzień po dniu wraz z linkami do noclegów i interaktywnej mapy podróży (Google Map). Poza tym zebrałem tu garstkę ważnych informacji dla zmotoryzowanych, a także dodałem zbiór linków do artykułów z opisem najciekawszych miejsc zawartych w tym planie.
Dzięki niemu z pewnością zaoszczędzisz sporo czasu. Zamiast rozkminy dokąd by tu pojechać, masz tu plan podany na tacy! Ściągaj, bukuj noclegi i przeżyj kolejną wspaniałą przygodę.
Bellinzona na kartach historii
Tereny Bellinzony zamieszkiwane były już w czasie neolitu, a ślady obecności człowieka z tego okresu, a także z epoki brązu czy żelaza znaleziono w okolicach zamku Castelgrande. Nic w tym dziwnego, bo dogodne położenie na skalnym szczycie od zawsze umożliwiało skuteczną obronę takiego założenia. Zwłaszcza, gdy weźmiemy pod uwagę topografię całej doliny z nieprzewidywalnymi wodami biegnącej tędy rzeki Ticino.
Zamek Chillon – Strażnik Alp
Położenie to wykorzystali sami Rzymianie, wznosząc tu swoją bazę po podbiciu Recji w XV w. p.n.e. Zabudowania te straciły swoje znaczenie dopiero czternaście stuleci później, acz już w połowie IV wieku miejsce to ponownie ufortyfikowano, aby bronić kruchych granic cesarstwa. Można przypuszczać, że to wtedy powstała i rozwinęła się osada, której skutecznej obrony w 475 roku dokonała stacjonująca tu kohorta.
Po upadku cesarstwa, twierdza Bellinzona, czyli głównie sam Castelgrande, znalazła się pod berłem książąt Mediolanu. To oni poczynili tu poważne inwestycje, które przyczyniły się do jej rozbudowy pod czujnym okiem biskupów Como. Kolejnym ważnym impulsem do jej ufortyfikowania, a także i ufortyfikowania miasta u podnóży, stał się XIII-wieczny konflikt papiestwa z cesarstwem, bowiem wówczas Bellinzona znajdowała się w rękach hrabiów Szwabii. Wynikiem tych prac wzniesiono również niewielki zamek Montbello.
10 najpiękniejszych zamków w Szwajcarii
Następne dekady upłynęły pod znakiem wojen o posiadanie Bellinzony. Szczególnie na przełomie XIII i XIV wieku, kiedy to panująca dynastia Rusca z Como skutecznie odpierała ataki Mediolanu, którego znaczenie rosło w siłę pod rządami Viscontich. Ostatecznie konflikt ten zakończył się przewagą Mediolanu, a Rusca mogła zatrzymać dla siebie tylko zamek Montbello. Zmiana władzy wpłynęła niezwykle korzystnie na ożywienie handlu w dolinie, choć walki o Bellinzonę nie ustały.
W konflikt bowiem zaangażowali się Konfederaci (Szwajcarzy), przez co w XV wieku zaistniała ponowna potrzeba wzmocnienia obwarowania miasta. W tym okresie u jego szczytu wzniesiono zamek Sasso Corbaro, a włączenie w obręb murów miejskich Montbello i Castelgrande zmieniło Bellinzonę w twierdzę nie do zdobycia. Kiedy u progu XVI wieku państwo pod rządami Sforzów zaczęło się rozpadać, Konfederaci nareszcie mogli przejąć miasto, które uważali za swoje. Pomóc miał im w tym król Francji, Ludwik XII, którym powodowały zresztą te same ambicje.
Bazylika Valère w Sionie
Jak się jednak wkrótce okazało, rozstrzygnięto je na korzyść Konfederacji trzech kantonów: Uri, Nidwalden oraz Schwyz. Ich zwierzchnictwo nad Bellinzoną w 1503 roku uznał Ludwik XII, a pięć lat później zatwierdził je cesarz Maksymilian. W takim położeniu miasto przetrwało aż do upadku Konfederacji w roku 1798. Wypada jednak dodać, że sama twierdza z nadejściem tej zmiany straciła swoje znaczenie militarne. Poza tym już w 1515 roku miasto nawiedziła powódź, która zniszczyła część potężnej Muraty. Jej odbudowy nigdy nie przeprowadzono.
Zamek Aigle – W morzu winnic Vaud
Trzy zamki Bellinzony nazwano nazwami kantonów i obsadzono w nich kasztelanów wraz z żołnierzami, czuwającymi nad porządkiem publicznym. Wreszcie w 1803 roku Ticino stało się niezależnym kantonem, przez co zamek Montbello i Sasso Corbaro popadły w ruinę. Castelgrande natomiast wykorzystano na potrzeby arsenału i więzienia. W połowie stulecia rozpoczęto ratowanie podupadającego dziedzictwa, choć najważniejsze kroki podjęto dopiero wraz z początkiem nowego stulecia.
Zamek Montbello esencjonalnie
Swymi korzeniami zamek Montbello sięga wieku XIII, a wznieść miała go znakomita familia Rusca z Como. Kolejno w XIV wieku przeszedł on w ręce Viscontich, którzy prawdopodobnie rozbudowali go i połączyli z potężnymi fortyfikacjami miejskimi. Niestety już w kolejnym stuleciu warownia miała być dość mocno zaniedbana, na co szczególnie narzekali mediolańscy żołnierze. Jej zabudowania bowiem nie miały wówczas zdolności obronnych, co stało się wkrótce istotą włączenia jej w pierścień murów miejskich. Tym samym też powzięto plan renowacji zamku i jeszcze u schyłku XV wieku nadano mu znany nam dziś kształt. Z kolejnej ruiny wyciągnęły go rozległe prace, prowadzone tu od roku 1903.
Zamek Gruyères – Pod znakiem żurawia
Architektura zamku
Rozplanowanie budynków Montbello powiela schemat znany z innych tego typu założeń w regionie południowych Alp. Ich trzon stanowi kompleks budynków na planie wydłużonego i dość nieregularnego prostokąta, a o ich przeznaczeniu informują nas relikty latryn czy kominków. Nad całością dominuje kilkunastometrowy donżon z końca XIII wieku, położony na północnym wschodzie. Jego forma jednak raczej nie odpowiada pierwotnej budowli, o czym świadczyć mogą zamknięte wewnątrz budynku okna.
Zamek Tourbillon w Sionie
Wydaje się też, że i sama wieża jest raczej wynikiem niezgodnej z prawdą odbudowy z XX wieku, której dowodem może być czterospadowy dach. Rzeczywiście, na niektórych XIX-wiecznych przedstawieniach zamku dostrzec można podobne zakończenie wieży, aczkolwiek wcześniejsze ryciny wskazują na dach dwuspadowy, skierowany do wewnątrz kompleksu. Warto wspomnieć, że do roku 1600 od południa budynki mieszkalne wzbogacono o kaplicę św. Marcina. Co trzeba podkreślić, to jedna z nielicznych budowli Bellinzony, wzniesiona za panowania trzech kantonów.
Na przedzamczu Montbello zachowało się kilka budynków gospodarczych oraz studnia, umiejscowiona w jego wschodniej części. Tuż obok niej zresztą wzniesiono Wieżę Bramną z machikułami i otworami strzelniczymi. Jakby jednak takiej obrony było zbyt mało, przylega do niej jeszcze otwarta do wewnątrz trójkątnego dziedzińca pięcioboczna baszta. W tym miejscu również łączy się system fortyfikacji zamkowych z południowym odcinkiem obwarowań Bellinzony.
Samochodem przez Szwajcarię – Alpejska przygoda
Wśród charakterystycznych elementów założenia uwagę zwracają dwie okrągłe baszty, wysunięte na północny i zachodni kraniec pierścienia przedzamcza. Intrygująca jest również XV-wieczna brama w południowym odcinku muru, wiodąca wprost do miasta. Wyposażono ją w tzw. mordownię, czyli rodzaj ukrytej pułapki w formie okrągłego otworu. Uwagę zwraca również spora otwarta przestrzeń pomiędzy rdzeniem fortecy, a zewnętrznymi fortyfikacjami, którą w razie potrzeby można było wykorzystać dla zgromadzenia wojska i artylerii.
Warto również dodać, że w odróżnieniu do leżącego po przeciwległej stronie miasta zamku Castelgrande, dostęp do Montbello był stosunkowo łatwy z każdej strony. W związku z tym, aby zapewnić mu odpowiednią obronność, od zachodu wykopano fosę przez którą przerzucono zwodzony most. Obecnie wygląda to wszak nieco skromniej.
Informacje praktyczne
Dziś zamkowe pomieszczenia wykorzystywane są jako przestrzeń dla Muzeum Archeologicznego (wł. Museo Civico Archeologico). Podziwiać można w nim min. znaleziska z różnych miejsc pochówków na terenie kantonu Ticino, od epoki brązu aż do średniowiecza; ceramikę włoską (IV w. p.n.e. – I w. n.e.); rysunki lokalnych artystów (XIV-XVIII w.) czy też kolekcję broni (XV-XIX w.)
Zamki Bellinzony otwarte są codziennie:
- wiosną i latem od 10 do 18;
- jesienią i zimą od 10:30 do 16:00.**
** zimą otwarty pozostaje wyłącznie Castelgrande.
Istnieje możliwość kupna biletu do jednego z zamków, dwóch wybranych lub też wszystkich. Aktualny cennik znaleźć można na oficjalnej stronie: https://fortezzabellinzona.ch/en/visit/
Wpis „Zamek Montbello w Bellinzonie” powstał w oparciu o:
- The Castles of Bellinzona – Werner Meyer, Patricia Cavandini-Bielander, wyd. Society for the History of Swiss Art SHSA; Berno, 2010.*
