Kościół warowny w Prejmer (rum. Biserica fortificată din Prejmer, niem. Kirchenburg von Tartlau), jak wiele zacnych budowli w regionie, wiążę swą historię z krzyżakami. To im bowiem przypisuje się projekt świątyni, którego kontynuacją zajęli się cystersi z klasztoru w miejscowości Cârţa. Owocem wieloletnich prac stała się piękna świątynia i jej potężne obwarowania w których podziwiać możemy wymarłe dziś miasteczko. Zmyślna idea średniowiecznych budowniczych sprawiła, że kościół warowny w Prejmer, wraz z kilkoma innymi konstrukcjami tego typu, w 1999 roku wpisany został na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
10 najpiękniejszych miejsc w Rumunii
Historia
Budowę tutejszego kościoła pod wezwaniem Świętego Krzyża rozpoczęto w roku 1218. Wygnanie braci zakonnych, w niespełna siedem lat później wstrzymało dalsze prace aż do 1240 roku. Wtedy to majątek w Prejmer przekazany został cystersom. Wybudowane zaledwie na trzy metry wysokości mury pozwoliły na kontynuację budowy obiektu w duchu wczesnego gotyku, zaproponowanego przez rosnący w siłę zakon. Dostrzec można tu wiele znamienitych elementów dla architektury propagowanej przez mnichów z Burgundii, jak sklepienia krzyżowo-żebrowe, skarpy, podwójne ostrołukowe okna czy oculusy. Dzięki tym charakterystycznym cechom, kościół warowny w Prejmer nawiązuje do głównego ośrodka cystersów w regionie (Cârţa) oraz do kościoła świętego Bartłomieja w niedalekim Braszowie.
Braszów – Miasto na granicy cywilizacji
Narażony na ciągłe ataki wroga obiekt potrzebował silnych umocnień, które oparłyby się mu w każdej chwili. Inwazja Turków z 1421 roku zadecydowała o niemalże natychmiastowym rozpoczęciu budowy obwarowania w taki sposób, aby podczas kolejnego oblężenia mogły schronić się tu całe rodziny, łącznie z inwentarzem. Decyzję o konieczności wzniesienia obwarowania podjął król Zygmunt Luksemburski, bowiem Prejmer był jednym z pierwszych miejsc, które musiały zmierzyć się z najazdami nieprzyjaciół. Nadmienić trzeba też, że konflikt ze szlachcicami pobliskiego zamku w Teliu wcale nie poprawiał bezpieczeństwa mieszkańców Prejmer. Po 1427 roku rozpoczęto konstrukcję prawdziwej twierdzy, otoczonej fosą i prawdopodobnie posiadającej tunel podziemny, który miał ułatwić wydostanie się z niej w razie potrzeby.
Kościół warowny w Prejmer narażony był w swej historii na około pięćdziesiąt ataków. Wraz z nim więc rozrastały się umocnienia. Dzięki temu oczywiście poprawiała się też zdolność obrony oblężonych z pomocą którym przyszło zmyślne rozwiązanie techniczne. Zastosowano tu tak zwany organ śmierci (rum. Orgă a morții), czyli przyrząd łączący w jednym miejscu kilka broni palnych, pozwalający wszystkim na wystrzeliwanie amunicji w jednym czasie. Mało tego, został on tak sprytnie zaprojektowany, aby w czasie ostrzału można było ładować kolejną porcję amunicji. Przez to też skutecznie dziesiątkowano oddziały wroga. Być może właśnie dzięki temu wynalazkowi kościół warowny w Prejmer zdobyto tylko raz, w 1611 roku przez księcia Siedmiogrodu – Gabriela Batorego.
Kościół warowny w Biertanie
W XIX wieku potężny system obronny nie miał już większej racji bytu przez co zasypano okalającą warownię fosę. Jeśli chodzi o ingerencję w bryłę samej budowli to można jeszcze wspomnieć o zburzeniu małej wieży strzelniczej w 1960 roku. Ważnymi datami w historii tego miejsca są jeszcze na pewno lata 1962-1970, kiedy odbywały się prace renowacyjne obiektu na które przeznaczono aż 18 milionów lei. Od 1992 roku pieczę nad obiektem sprawuje Fundacja Sasów Siedmiogrodzkich. Obiekt jest najlepiej zachowanym kościołem warownym w Rumunii i jedyną atrakcją w kraju, która otrzymała trzy gwiazdki Michelina. Oznacza to, że według tego jakże prestiżowego przewodnika miejsce to, będąc w Rumunii, trzeba koniecznie odwiedzić. Trudno się z tym nie zgodzić!
Architektura twierdzy
Kościół warowny w Prejmer posiada obwarowanie w kształcie pierścienia, którego wysokość wewnętrzna waha się od czternastu do szesnastu metrów. Jego grubość natomiast to aż 4,5 metra, a sama długość murów wewnętrznych ma około 70 metrów. Dekorację głównej fasady z efektowną, renesansową attyką stanowią biforia, ślepe arkady z otworami strzelniczymi oraz rząd wykuszy pod nimi.
Kościół warowny w Saschiz
Rozmieszczone po zewnętrznej stronie machikuły oraz mordownie stanowią integralną część 32-metrowego korytarza wewnątrz murów, który przebiega wokół całej fortecy. W północnej jej części umieszczono niszę z dębową kratą. Do XV wieku broniła ona, prowadzącego przez dziesięciometrowy korytarz wstępu na dziedziniec. Pomiędzy wieżą z części północno-zachodniej a barbakanem powstała również dodatkowa ściana, która utworzyła kolejny dziedziniec, zwany Dziedzińcem Piekarzy.
Kościół warowny w Valea Viilor
Główny dziedziniec z gotycką świątynią w jego centum okrążony jest przez wspomniane wcześniej chaty wieśniacze. Niczym barcie zlepione w zwarty pierścień chroniły nie tylko ośrodka wiary, ale przede wszystkim ludzkiego istnienia. Na trzech lub niekiedy czterech kondygnacjach rozmieszczono tu 275 izb w których lokalna ludność przeczekać mogła czas trwogi. Każda z nich miała osobne wejście, a do wyższych kondygnacji prowadziły potężne, drewniane balkony. Wspomnieć należy, że oblężenie nie było tu wymówką do przerwania nauki, bynajmniej. W jednej z takich izb utworzono szkołę, a jej pierwsze użycie na ten cel datowane jest już na rok 1460. Udekorowana XVIII-wieczną polichromią sala wykorzystywana była aż do 1853 roku, kiedy to w Prejmer zbudowano nową szkołę. Nazwana Starą szkołą sala stanowi część ekspozycji o życiu Sasów w prejmerskiej twierdzy. W niewielkich, muzealnych pomieszczeniach podziwiać więc można całą gamę przedmiotów, używanych dawniej przez rodzimych mieszkańców.
Twierdza Cisnadioara – Klejnot w koronie Gór Sybińskich
Kościół warowny w Prejmer
Kościół warowny w Prejmer powstał na planie krzyża greckiego z aneksami z przeznaczeniem na kaplice. Charakterystyczny kształt potwierdzać może fundację obiektu przez Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Jeszcze podczas pierwszej fazy jego budowy, czyli w XIII wieku otoczony został trzy metrowej grubości murem, który poszerzono o 1,5 metra dwa stulecia później.
W II połowie XV wieku, u skrzyżowania naw, powstała oktagonalna dzwonnica, zastępując tym samym wieżę w części wschodniej. Jeszcze w XVI wieku wydłużono nawę główną w kierunku zachodnim tak, aby świątynia mogła pomieścić wszystkich parafian. Rozbudowa tej części zaowocowała pokryciem jej nowym późnogotyckim, sklepieniem sieciowym i powstaniem nowego, ostrołukowego portalu.
Kościół w Acas – Romańska perła Rumunii
Największym skarbem tutejszej świątyni jest XV-wieczny poliptyk z malowanymi obustronnie skrzydłami. W jego centralnej części przedstawiono scenę Ukrzyżowania Jezusa Chrystusa. Na jego skrzydłach natomiast przedstawiono scen Pasji, a pośród nich Zmartwychwstanie oraz Złożenie do Grobu. Po przeciwległej stronie kościoła znajduje się empora na której umieszczono niewielki, barokowy prospekt organowy z instrumentem z 1929 roku. Warto tu również zwrócić uwagę na drewniane stalle z 1526 roku oraz drewnianą ambonę, sprowadzoną do Prejmer z kościoła w miejscowości Drăuşeni. Jego skromne wnętrze wypełniają również płyty nagrobne czy tablica ku czci ofiarom I wojny światowej.
Kościół warowny w Darjiu
Literatura:
- The Saxon – Evangelical fortress church in Prejmer – wyd. Foton.
- The Church-Fortess of the Transylvanian Saxons – Hermann Fabini, wyd. monuMenta, 2nd edition; Sybin, 2015.
- http://bestofromania.eu/prejmer-fortified-church/
- http://adevarul.ro/locale/brasov/cetatea-prejmer-cea-mai-binepastrata-fortificatie-europa-singurul-loc-romania-notat-trei-stele-faimosul-ghid-turisticmichelin-1_58c7cc225ab6550cb85156db/index.html
