Tajemnice gotyckich katedr: Budowa

Jak projektowano gotyckie katedry?⁴

Jeśli natomiast chodzi o projektowanie w pełnym tego słowa znaczeniu, projektanci gotyckich katedr opracowywali swoje plany głównie przy użyciu kompasu oraz prostej skalówki (linijki). Początkowo zajmowali się tym ludzie z doświadczeniem w kamieniarstwie, a dopiero w XIII wieku zaczęli przygotowywać je mistrzowie kreślarze. Do dziś zachowało się zaledwie około sześciuset rysunków średniowiecznych katedr, z czego 480 znajduje się na terenach dawnego Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Niestety gotyccy architekci nie pozostawili żadnych źródeł pisanych, które wyjaśniałyby ich dzieła. 

Katedra w Laon – Wielka Inspiracja

Pewnych wskazówek odnośnie tego procesu dostarcza nam dziś najbardziej znane portfolio Villarda de Honnecourt z początku XIII wieku. Zawiera ono wiele rysunków architektonicznych oraz figur geometrycznych, opatrzonych komentarzami. Wiele przesłanek wskazuje jednak na to, że nie był on architektem a po prostu pasjonatem architektury (wieża w Laon przedstawiona jest z dołu, a chór katedry w Reims różni się proporcjami od rzeczywistego budynku). Jego komentarze nie tłumaczą też spójnej praktyki projektowej, więc ciężko traktować je jako wiarygodny wykładnik projektowania.

Co ciekawe, niektóre gotyckie budowle ujawniają cechy ad quadratum i ad triangulum, czyli metody konstrukcyjne łączące w sobie określone proporcje geometryczne – w tym przypadku kwadratu i trójkąta. Dzięki nim badacze architektury tego okresu starali się odnaleźć metodę prac średniowiecznych architektów. Niemniej to tylko „zubożona paleta” technologiczna, która w wielu przypadkach nie oddaje subtelności i detali charakterystycznych dla gotyckiego wzornictwa na wszystkich jego płaszczyznach. Prawda okazuje się być taka, że architekci po prostu nie dbali nazbyt o logikę analityczną, wyrażając liczby wymierne i niewymierne w sposób przybliżony, wynikający z operacji geometrycznych. 

Katedra w Amiens – Gotycki Partenon

Podobnie jest też z poszukiwaniem złotej proporcji, związanej raczej z prestiżowym znaczeniem piękna o wielowiekowym rodowodzie, a nie z jej faktycznym użyciem przez gotyckich architektów. Owszem, duchowni często stosowali numerologiczne odniesienia do wielu aspektów budowy, aby podporządkować ją niemal całkowicie biblijnemu porządkowi świata. Niemniej takie odniesienia, jeżeli faktycznie się ujawniają – jak choćby w Saint-Denis czy Amiens, ponownie, nie dostarczają żadnych dowodów na metody pracy projektantów kościołów. Podsumowując ten wątek, gotyccy architekci opracowywali swoje projekty z wykorzystaniem dynamicznego podejścia do geometrii, w którym sekwencje prostych operacji geometrycznych mogą być łączone w celu uzyskania ostatecznych form o dużej złożoności.