Kościół warowny w Saschiz (rum. Biserica fortificată din Saschiz, niem. Kirchenburg von Keisd, węg. Szászkézdi erődtemplom) to kolejny klasyk w rodzinie ufortyfikowanych świątyń Siedmiogrodu. Jego charakterystyczna bryła z oddzieloną od korpusu nawowego wieżą, stała się wzorem do naśladowania dla kolejnych budowli Sasów Siedmiogrodzkich. Wraz z sześcioma innymi, w latach 90 XX wieku, znalazł się on na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Jeśli marzy Ci się podróż do Rumunii, być może ten Mini eBook z gotowym planem podróży jest właśnie dla Ciebie:
RUMUNIA – Transylwania i Bukowina – Gotowy plan podróży
RUMUNIA – Transylwania i Bukowina – Gotowy plan podróży to mini eBook z już zaplanowanym przebiegiem trasy samochodowej z Wrocławia po najpiękniejszych zakątkach Rumunii.
Wewnątrz cudów nie ma, samo mięso! To rozpiska na 17 dni – dzień po dniu wraz z interaktywnymi linkami do noclegów z których korzystałem podczas tej podróży. Ponadto interaktywna mapa oraz garść przydatnych informacji przed wyjazdem, a także zbiór linków do artykułów z opisami najciekawszych miejsc zawartych w tym planie.
Dzięki niemu z pewnością zaoszczędzisz sporo czasu na organizację. Najważniejsze masz podane na tacy!
Znajoma wieża
Znając choć trochę architekturę Rumunii bez problemu da się zauważyć, że tutejsza wieża wygląda znajomo. Jej wygląd bowiem wzorowany jest na XIV-wiecznej Wieży Zegarowej, z oddalonej około 20 kilometrów od Saschiz, Sighișoary. Model ten zastosować miał tu pewien architekt z Tyrolu, któremu przyszło udoskonalić istniejącą już część fortyfikacji. W 1677 roku wykonał on projekt według którego, dzięki materiałowi pozyskanemu z murów obronnych, podwyższono istniejącą wieżę o dwa piętra. Wzbogacono ją także o popularne wówczas machikuły. Trzeba podkreślić jednak, że przedsięwzięcie to bynajmniej nie było podyktowane groźbą ataków, co wyjaśnia pozyskanie budulca z murów, a wyłącznie zapałem do uniezależnienia się miasteczka od administracyjnej władzy Sighișoary. Brak zainteresowania konfliktem sprawił, że mieszkańcy Saschiz niewiele wskórali. Właściwie nic, poza kunsztowną wieżą kościoła, która stała się manifestem buntu i przy okazji symbolem miasta.
Sighisoara – Transylwańska piękność
Budowa oryginalnej wieży datowana jest na ostatnie dekady XV wieku. Fakt ten udało się potwierdzić dzięki odkryciu na terenie obiektu denara bitego w latach 1490-1516 przez króla Władysława II. Początkowo wzniesiono pięciopiętrową budowlę, głównie z lokalnych bloków kamiennych, z domieszką kamieni polnych oraz cegły. Dostęp do jej wnętrza znajdował się na drugim piętrze, aby w razie ataku można było zabrać prowadzącą doń drabinę. Trzeba wiedzieć, że poziom gruntu od czasu kiedy powstała budowla podniósł się tu o 1,2 metra, więc dziś ciężko wychwycić ten element.
Kościół warowny w Darjiu
Kościół, którego nie było
Wieżę w 1818 roku ozdobiono malowanym zegarem oraz drewnianą figurą mężczyzny, zwanego przez lokalną ludność Bogdanem. Uroczy Boguś spod zegara, co piętnaście minut uderza w dzwon. W 1832 roku wieża, w wyniku serii pożarów doczekała się nowego dachu, czego ślad pozostawiono w postaci zauważalnej z dołu inskrypcji na jego szczycie.
Gotyckie i romańskie świątynie Transylwanii
Przez lata spełniała kilka istotnych dla żyjącej tu społeczności funkcji, oprócz zegara czy dzwonnicy była wcześniej także punktem obserwacyjnym oraz główną linią obrony w przypadku najazdu wroga. Co ciekawe, w liście z 1677 roku do Universitas Saxonum w sprawie konfliktu z Sighișoarą pomiędzy ważnymi budynkami wymienia się wyłącznie ową wieżę, jakby reszta kompleksu w ogóle nie istniała! Aż ciężko sobie wyobrazić historie jakie można wysnuć na tej podstawie, zwłaszcza kiedy brakuje badań archeologicznych, które jasno potwierdziłyby lub wykluczyły tę tezę. Niemniej jednak kościół warowny w Saschiz, a właściwie brakujący w dokumencie korpus, stoi dziś zaledwie jedenaście metrów od wieży.
Kościół warowny w Saschiz
Powstanie Saschiz ściśle związane jest ze średniowieczną ekspansją terytorialną rodu Arpadów, który dzięki nowej osadzie wzmocnił wschodnią granicę swojego państwa. Zamieszkiwana przez Szeklerów osada po ich ustąpieniu, stała się nowym domem dla kolonizatorów z Niemiec. To właśnie dzięki nim wzniesiono jedną z najbardziej znaczących dziś, ufortyfikowanych świątyń.
Kościół warowny w Saschiz oddano pod opiekę świętemu Stefanowi (z dynastii Arpadów). Swą obecną formę przybrał na przełomie XV i XVI wieku, a dokładniej między rokiem 1493 a 1525. Późnogotycka budowla z oderwaną od niej wieżą bardzo szybko zyskała uznanie okolicznych wspólnot. Model z Saschiz powtórzono bowiem w znajdującym się na liście UNESCO Dârjiu, ale także w wielu innych miejscowościach, a pośród nich znalazły się Dupuș, Cloașterf czy Boz. Zupełnie niespodziewanie więc tutejszy kościół stał się jednym z kilku godnych naśladowania przykładów architektury, łączących funkcje sakralne i obronne.
Kościół warowny w Biertanie
Prawdopodobnie zanim wzniesiono znaną nam świątynię, znajdować się tu miał niewielki kościółek z początków kolonizacji. Świadczyć o tym mogą dwa, zachowane do dziś romańskie kapitele. Co ciekawe, nie bez znaczenia na budowę kościoła miało także pojawienie się na tych terenach cystersów. Dowodem na to są tu znamienite dla tego zakonu, przykłady rzeźby architektonicznej*.
Architektura i wystrój
Wzniesioną z tutejszego kamienia budowlę o długości 44 metrów i wysokości 14, wsparto aż dwudziestoma dwoma, rozszerzającymi się ku dołowi schodkowo przyporami. Wrażenie jednolitej bryły sprawia tu rząd okalających budynek machikułów i otworów strzelniczych, jednak od strony południowej wyraźnie widać odcinające się od całości prezbiterium. Od strony północnej natomiast jedność konstrukcji zaburza dwupoziomowa zakrystia. Dostęp do wnętrza świątyni zapewniają trzy portale.
Kościół warowny w Prejmer
Wnętrze kościoła zdominowały ustawione centralnie ławy oraz empora, biegnącą dookoła hali z wyłączeniem chóru. Brak dekoracji pozwala skupić uwagę na pięknym, późnogotyckim sklepieniu, które dziś wspomagane jest przez specjalne ściągi, dbające o stateczność całej konstrukcji. Prezbiterium zwieńczono w odróżnieniu od nawy, mniej kunsztownym, sklepieniem kolebkowym. Pierwsze skrzypce gra tu więc barokowy ołtarz, datowany na rok 1735. Nieco wcześniej, bo na rok 1709 datowana jest znajdująca się tu ambona. Uzupełnieniem barokowych artefaktów jest prospekt organowy z końca XVIII wieku.
Twierdza Cisnadioara – Klejnot w koronie Gór Sybińskich
Kościół warowny w Saschiz jest na pewno wyjątkowy, co potwierdziły jego liczne kopie w kolejnych wioskach Sasów Siedmiogrodzkich. Imponujący korpus oraz urokliwa wieża na stałe wryły się w sielankową panoramę miasteczka, aczkolwiek nie można zapominać o jeszcze jednej, istotnej budowli. Na wzgórzu, położonym na północny zachód od miasteczka, znajdują się ruiny XV-wiecznej fortecy w której mieszkańcy osady mogli bronić się przed najazdem wroga. W założeniu to właśnie kościół warowny spełniać miał tę funkcję, więc po co kolejna cytadela niespełna 400 metrów od obecnego kościoła? Kto wie, być może faktycznie nie istniał skoro nie pojawia się w średniowiecznych dokumentach! Najlepiej jednak będzie sprawdzić to na własnej skórze, do czego gorąco zachęcam!
TRANSYLWANIA – Wielka Mapa Atrakcji
TRANSYLWANIA – Wielka Mapa Atrakcji to Mapa Google z zaznaczonymi 190 punktami, które pomogą Ci w planowaniu Twojego wyjazdu do Rumunii. W związku z tym, że Siedmiogród słynie z kościołów warownych (kościołów-zamków) jest ich tutaj całe mnóstwo! Uzupełnieniem są zaś miasta, zamki i fortece, o których nie można zapomnieć podczas podróży po rewirach Drakuli. :)
Jeśli więc chcesz wycisnąć z niej jak najwięcej i uwielbiasz rumuńskie zabytki, nie wahaj się. Połącz kropki i jedź!
O fenomenie kościołów warownych przeczytasz poniżej:
Literatura:
- The Church-Fortess of the Transylvanian Saxons – Hermann Fabini, wyd. monuMenta, 2nd edition; Sybin, 2015.*
- UNESCO Wrodl Heritage Fortified Churches in Transylvania – a network for „defending” cultural heritage with open „gates” in order to facilitate access to it. – Civitas Foundation for Civil Society, Unitarian Church of Dârjiu; 2015.
