Wznoszona od XV do XVII wieku katedra w Auch jest ciekawym przykładem harmonijnego połączenia architektury gotyku z klasycyzmem. Jej wnętrze wypełnia szereg renesansowych artefaktów, a pierwsze skrzypce wśród nich grają XVI-wieczne witraże. Ich program ikonograficzny zaś dopełniają arcypiękne stalle chóru z tego samego okresu. Poczyniony w 1998 roku wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO tylko potwierdza jej unikatowość, ale i przede wszystkim przypomina o jej istotnym znaczeniu na szlaku pielgrzymkowym do Santiago de Compostela.
Oksytania: 10 miejsc, które warto zobaczyć!
Jeśli jesteś miłośnikiem średniowiecznej architektury Francji być może zainteresuje Cię moja książka. To pierwszy polski przewodnik po aż 101 francuskich kościołach wieków średnich. Dzięki niemu odkryjesz kolejne cuda architektury gotyckiej i romańskiej. Poznasz ich historie (a niekiedy także i legendy ✨). W środku ponad 400 stron i ponad 400 zdjęć! Takiej książki jeszcze nie było!
ŚWIĘTA FRANCJA
Budowa konieczna
Kamień węgielny pod budowę katedry Najświętszej Maryi Panny w Auch (fr. Cathédrale Sainte-Marie d’Auch) 4 lipca 1489 roku położył arcybiskup François Philibert de Savoie. Nie była to jednak pierwsza świątynia w tym miejscu, ale jej budowa była konieczna z powodu wyładowań atmosferycznych, które w latach 1469 i 1474 zniszczyły jej poprzedniczkę. Wówczas poświęcona była ona jednak św. Austindusowi, benedyktyńskiemu mnichowi, który odegrał znaczącą rolę w reformie XI-wiecznego Kościoła.
Co warto zobaczyć w Paryżu?
Inspiracją dla nowej katedry stała się paryska Notre-Dame. Jej plan przygotował wikariusz Jean de Marre, odpowiedzialny także za budowę świątyni biskupiej w niedalekim Condomie. Jej budowę zaczęto od potężnej krypty dającej wsparcie dla górnego kościoła, ulokowanego na dość mocno nachylonym terenie. To właśnie tu spoczęły szczątki doczesne arcybiskupów Auch – wspomnianego już św. Austindusa oraz św. Leotadiusa. I to właśnie im cześć składali pielgrzymujący tłumnie do grobu św. Jakuba Apostoła. Kryptę wraz z podtrzymywanym przez nią chórem i wieńcem pięciu kaplic bocznych ukończono w trakcie rządów Jeana de la Trémouille (1491-1507).
Południowa Francja – Samochodem po Owernii, Oksytanii i Lazurowym Wybrzeżu
Kolejno, gdy na tron arcybiskupi wstąpił François de Clermont-Lodève (1507-1538), zachwycony Włochami człowiek bliski papieżowi, cała ta część otrzymała niezrównaną dekorację. Zalicza się do niej m.in. wspaniała Grupa Złożenia do Grobu i witraże, których wykonanie powierzono gaskońskiemu artyście z Saint-Sever w Chalosse, Arnaudowi de Moles. Mniej więcej w tym samym czasie powstawały też przepięknie zdobione stalle, ale personalia pracujących przy nich osób pozostają nieznane. Ostatnią z nich był rzeźbiarz z Tuluzy, Dominique Bertin, pracujący tu u schyłku rządów kardynała Françoisa de Tournona (1538-1551).
W kategorii cudu
Chociaż prace nad kościołem były dalekie od ukończenia, bo zakończyły się dopiero w roku 1680, 12 lutego 1548 roku i tak dokonano jego konsekracji. W XVII wieku nastąpiła intensyfikacja dalszych aktywności, kiedy to do przesklepienia chóru zatrudniono mistrza Pierre’a de Levesville (1617-1620), architekta związanego z budową katedry w Tuluzie. Jego dzieło kontynuował Jehan Cailhon (1629-1641) formując znanym nam dobrze masyw zachodni z dwoma kwadratowymi wieżami oraz przesklepiając nawy.
Katedra w Poitiers – Surowe piękno
Co ciekawe, ich budowa nadal przebiegała w duchu gotyku. Mimo, że już od dawna styl ten uważany był za wulgarny i przestarzały. Zmiana kierunku na tym etapie nie była jednak na tyle opłacalna, by poddać się nowej modzie. Kolejne dekady upłynęły na upiększaniu budynku i w roku 1680, po udekorowaniu górnych partii zachodniej fasady rzeźbami Pierre’a Miressoua (1670-1680), dwuwiekowy projekt zamknięto.
W przeddzień rewolucji archidiecezja Auch była jedną z najważniejszych pod względem wielkości i zamożności we Francji. Jej dochody uczyniły ją bowiem czwartą co do wielkości w kraju po Strasburgu, Paryżu i Cambrai. Rewolucjoniści więc chętniej rzucili się na wszelkie kosztowności, pozostawiając budynek bez większych zniszczeń. Wprawdzie usunięto stąd aż 170 herbów, ale ani cenne witraże ani stalle nie ucierpiały. To coś, co z decydowanie trzeba rozpatrywać w kategorii cudu, bo chyba nie ma kościoła we Francji, który uniknąłby szału rewolucjonistów i/lub hugenotów.
Dawna katedra w Beziers – Siedlisko heretyków
Skasowane w trakcie rewolucji arcybiskupstwo w roku 1823 odzyskało swoją rangę, dzięki czemu rozpoczęto tu szereg prac renowacyjnych. W 1826 roku oczyszczono katedrę z przylegających do niej domów i kramów od północy. Kolejno usunięto krużganek i kanonie leżące na południu. Z wnętrza zaś zniknęło lektorium, a podłogę w prezbiterium udekorowano kolorową mozaiką.
Katedra w Auch
Katedra w Auch to bazylika o trzech nawach z niewyodrębnionym z bryły transeptem. Ma długość 102 m, wysokość 26 m (14 w nawach bocznych) i szerokość 35 m. Jej wieże natomiast sięgają 44 m wysokości i z wyjątkiem nich oraz właściwie całego masywu zachodniego dominuje tu styl ostrołukowy (gotycki). Warto jednak zauważyć, że masyw ten świetnie odwzorowuje fasadę paryskiej Notre-Dame. Choć w stylu klasycznym, wierny pozostaje tradycjom północy Francji.
Wnętrze budynku zachwyca nie mniej niż architektura z zewnątrz. Szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę okolice chóru, oddzielone monumentalną przegrodą, do której przylega 113 bogato zdobionych stalli z drewna dębowego. Rozpoczęte około roku 1510 dzieło charakteryzuje się wyjątkowym bogactwem ozdób, przedstawiającym mnogość motywów biblijnych, świętych, postaci mitologiczne, faunę, florę czy fantastyczne kreatury.
Katedra w Saint-Bertrand de Comminges – Katedra Pirenejów
Cały ten zbiór w zręczny sposób łączy ze sobą mistyczny zapał średniowiecza i humanistyczny eklektyzm renesansu. To świetne zwierciadło XVI-wiecznego społeczeństwa, mocno osadzone w tamtejszych realiach. Najlepszym dowodem tego jest umieszczenie tu m.in. figury Indianina, zaledwie kilka dekad po odkryciu Ameryki przez Kolumba. To jednak nie jedyne nawiązanie do Nowego Świata, bo w jednym z witraży dostrzec można również karawelę odkrywcy.
Wykonane w latach 1507-1513 przez Arnauda de Moles witraże zdobią wszystkie kaplice obejścia, oprócz kaplicy Grobu Świętego. Wśród przedstawionych na nich motywów podziwiać możemy głównie korowód postaci biblijnych – patriarchów, proroków, apostołów w towarzystwie postaci z mitologii grackiej oraz rzymskiej, np. Sybilli. Ponadto umieszczono tu sceny reprezentujące Grzech Pierworodny czy Zmartwychwstanie Chrystusa. Witraże te należą do najważniejszych dzieł francuskiego renesansu, a wyróżniają je duże postaci na tle krajobrazów, w których zastosowano perspektywę oraz żywą peltę barw. To właśnie one pięknie podkreślają bogactwo drewnianych rzeźb chóru.
Kościół Jakobinów w Tuluzie – Pod kamienną palmą
Poza szkłami i witrażami warto też przyjrzeć się monumentalnej Grupie Złożenia do Grobu umieszczonej w dedykowanej jej kaplicy. Ciekawy jest również XVII-wieczny ołtarz główny Pierre’a II Souffron z płaskorzeźbą Narodzin Maryi oraz relikwiarzami świętych arcybiskupów Auch. Warto także zwrócić uwagę na XVIII-wieczną ambonę oraz na fakt, że w kościele znajdują się aż dwa prospekty organowe. Większy instrument spod różycy zachodniej to dzieło Jeana de Joyeuse, słynnego organmistrza czasów Ludwika XIV. Drugi z kolei, w chórze, na prośbę Napoleona III w 1860 roku wzniósł Aristide Cavaillé-Coll.
Lektura:
- Auch Cathedral – Georges Courtès, Jacques Fauré, wyd. Editions Sud Ouest; Sòler, 2013.
- La cathédrale Notre-Dame d’Auch – Elie Lambert w Annales du Midi: revue archéologique, historique et philologique de la France méridionale, Tom 70, N°42, s. 129-133; 1958.
- https://www.auch-tourisme.com/patrimoine-culturel/cathedrale-sainte-marie/
- htps://dico-du-patrimoine.fr/auch-cette-cathedrale-a-contretemps-un-chef-doeuvre/
