Bourges – Miasto pod znakiem Serca
Bourges to niewielkie miasteczko położone w centrum Francji, trzecie pod względem wielkości w prowincji Berry. W swej historii stanowiło nie tylko stolicę regionu, ale także i Francji. Świadectwem dobrych czasów są tu liczne gotycko-renesansowe pałacyki oraz majstersztyk gotyckiej architektury sakralnej – katedra św. Szczepana. Harmonia między miastem i przyrodą sprawia, że nawet najbardziej wymagający podróżnik znajdzie tu coś dla siebie.
Jeśli jesteś miłośnikiem średniowiecznej architektury Francji być może zainteresuje Cię moja książka. To pierwszy polski przewodnik po aż 101 francuskich kościołach wieków średnich. Dzięki niemu odkryjesz kolejne cuda architektury gotyckiej i romańskiej. Poznasz ich historie (a niekiedy także i legendy ✨). W środku ponad 400 stron i ponad 400 zdjęć! Takiej książki jeszcze nie było!
ŚWIĘTA FRANCJA
Historia Bourges
Historia Bourges, jak i sama nazwa miasta mocno związane są ze starożytym plemieniem Biturygów, którzy w I w. p.n.e mieli tu jeden z dwóch ważnych ośrodków, zwany Avaricum. Drugim była zaś Burdigala, czyli obecne Bordeaux. Pomimo doskonałego położenia na otoczonym bagnami wyniesieniu, Juliusz Cezar z wrodzoną sobie łatwością podbił miasto. Około 40 tys. mieszkańców nakazał wyrżnąć w pień, a ich domostwa dały podwaliny kolejnej, rzymskiej kolonii. Po kilku wiekach względnego spokoju w V wieku miasto podbili Barbarzyńcy.
Co warto zobaczyć w Paryżu?
Mroki średniowiecza rozproszył dopiero król Francji Filip I, nadając Bourges tytuł miasta królewskiego. Zgodnie więc z jego rangą potrzebne było wzniesienie nowych murów obronnych, które ukoronowała potężna, 38-metrowa wieża. Jeszcze pod koniec tego samego stulecia rozpoczęto tu budowę katedry św. Szczepana, będącej jednym z pierwszych przykładów architektury nowego nurtu. W XIV wieku miasto pod berłem Jana Wspaniałego (Jan de Berry) stało się stolicą regionu Berry, gdzie schronienie znalazł Karol VII Walezjusz w trakcie trwania wojny stuletniej. Skuteczna ekspansja wojsk angielskich podzieliła wpływy tak, że jego zwierzchnictwo sięgało tylko do Loary, w związku z czym zyskał przydomek „króla z Bourges”.
10 miast we Francji, które pokochacie!
To właśnie dzięki niemu powstał tu pierwszy uniwersytet czy też spisano lokalne zwyczaje, które w przyszłości utworzyły skodyfikowany spis praw dla pobliskich miast i prowincji. Rozwój prężnie rozwijającego się miasta niespodziewanie zatrzymał wielki pożar z 22 lipca 1487 roku podczas którego spłonęła 1/3 najważniejszego miasta Berry. Starania podniesienia jej ze zgliszczy udaremniły wojny religijne z II poł. XVI wieku.
Paryż na weekend
Aż do czasów Napoleona III miasto popadało w ruinę, tracąc przy tym na znaczeniu. W Bourges pojawił się placówki wojskowe oraz przemysł zbrojeniowy, który odegrał kluczową rolę podczas I wojny światowej. Podczas II wojny z kolei miasto, jako część tzw. wolnej strefy, pozbawione obrony padło ofiarą wielokrotnych bombardowań. Wiele dziesięcioleci musiało upłynąć, aby udało się zatrzeć ślady tamtych wydarzeń. Niemniej jednak widocznie zapisały się one w pejzażu miasta, które na przestrzeni wieków, w wyniku serii niefortunnych wydarzeń, niemal ogołocono z dziedzictwa.
Co warto zobaczyć w Bourges?
Nie oznacza to oczywiście, że dawna stolica regionu Berry nie ma nam nic do zaoferowania. Wręcz odwrotnie! Znajduje się tu bowiem kilka miejsc, które zapełnią nam czas, przynajmniej na weekend. Do tego też położenie miasta w centrum kraju może być świetną bazą wypadową lub punktem w podróży do innych miejsc, jak na przykład Tours, Orlean czy Blois. Warto, po stokroć warto. Choćby dla klejnotu Bourges, katedry św. Szczepana – jednej z pierwszych i najpiękniejszych katedr gotyckich Francji.
Samochodem do Francji – Dolina Loary
Katedra św. Szczepana w Bourges
Dzięki jedności stylu oraz niepospolitym proporcjom, wzniesiona na przełomie XII i XIII wieku katedra św. Szczepana w Bourges (fr. Cathédrale Saint-Étienne de Bourges) jest jedną z najpiękniejszych, gotyckich świątyń we Francji. Trwająca nieco ponad pół wieku budowa wzorowa była prawdopodobnie na paryskiej Notre Dame, aczkolwiek wprowadzono tu tak wiele poprawek, że na pierwszy rzut oka ciężko dostrzec jakiekolwiek podobieństwo. W 1992 roku uhonorowano ją wpisem na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Trzeba nadmienić, że w letnie wieczory, katedra za sprawą światła i dźwięku zmienia się we wspaniały komiks w technikolorze. Jest to spektakl, który spodoba się chyba każdemu.
Katedra w Bourges – Prosta i złożona
Jej wyjątkowość na tle innych tego typu świątyń objawia się przede wszystkim w szerokości. Pięcionawowy plan budowli oraz pozbawienie jej transeptu znacznie bowiem odbiegają od klasycznych form gotyku. Dekorację jej fasady zachodniej stanowi mnogość XIII-wiecznych rzeźb pięciu portali oraz monstrualna przypora, chroniąca budowlę przed zawaleniem. W jej wnętrzu królują zaś XIII-wieczne witraże oraz XV-wieczny zegar astronomiczny. Podczas prac renowacyjnych w krypcie katedry odnaleziono wzornik służący do konstrukcji rozet. W jego pobliżu spoczywają dziś resztki doczesne księcia de Berry, który przeszedł do historii dzięki nieocenionej wartości manuskryptowi „Bardzo bogate godzinki księcia de Berry” (fr. Les Très Riches Heures du duc de Berry).
Odkryj sekrety zapisane na kolorowych szkłach Bourges:
Stained Glasses of Bourges
Przewodnik po XIII-wiecznych witrażach katedry św. Szczepana w Bourges.
Z nim witraże nie mają przed Tobą żadnych tajemnic!
O katedrze: Katedra w Bourges – Prosta i złożona
Pałac Jacques’a Cœur
Pałac Jacques’a Cœur (fr. Palais Jacques-Cœur) to najpiękniejszy budynek świecki w Bourges, należący do kupca/finansisty czasów Karola VII. Jego zdolności znacznie podbudowały budżet zrujnowanego działaniami wojny stuletniej państwa, jednak zazdrość króla ściągnęła na niego kłopoty. Jacques pod niejasnymi zarzutami został wtrącony do lochu, a jego dobra skonfiskowano. Co prawda, udało mu się zbiec do Rzymu, jednak wkrótce po tym zmarł służąc papieżowi Kalikstowi III w bitwie pod Chios.
Opactwo w Fontevraud – Grobowiec Plantagenetów
Jego XV-wieczna rezydencja to unikatowy przykład zastosowania gotyku płomienistego w swej kategorii. Już w momencie wybudowania sprawiał wrażenie potężnego zamczyska, będącego jednocześnie synonimem komfortu i przepychu, a jego pomieszczenia zaplanowano tak, aby oczarować gości. Nie tylko liczne klatki schodowe były zdumiewające, ale także rozmaite udogodnienia, od łaźni aż po ogrzewanie podłogowe. Niestety na przestrzeni wieków budowla mocno ucierpiała, dzięki czemu w 1840 roku znalazła się na pierwszej liście Monuments Historiques we Francji. Dzisiejsza forma pałacu to więc głównie zasługa XIX-wiecznych architektów, którzy z ogromną pieczołowitością odtworzyli dawny splendor tego miejsca.
Stare Miasto w Bourges
Najważniejszym punktem starówki Bourges jest plac Gordaine, który w średniowieczu służył jako targowisko. Dziś zmienił się natomiast w miejsce spotkań z wieloma urokliwymi kafejkami i restauracjami w bajkowych domkach z szachulca. Jedną z odnóg placu jest ulica Bourbonoux, biegnąca w XIII wieku tuż obok miejskich murów obronnych. Większość jej obecnych zabudowań jednak datowana jest na przełom XV i XVI wieku. Podobne cuda zobaczyć można także przy ulicach Mirebeau, des Arènes czy d’Auron.
Troyes – Drewniana makieta
W obrębie średniowiecznej starówki znajduje się również kilka muzeów, które zlokalizowano w wielowiekowych budynkach. Przykładem na to jest choćby Muzeum regionu Berry w Hotelu Cujas czy Muzeum Maurice Estève w Hotelu des Echevins. Poza tym znajdują się tu również Muzeum Sztuk Dekoracyjnych, Muzeum Historii Naturalnej oraz Muzeum Najlepszych Najlepszych Francuskich Rzemieślników. W kategorii dawnych hoteli najważniejszym jest Hôtel-Dieu, tuż obok katedry. Niestety, póki co, można podziwiać go wyłącznie z zewnątrz.
Kościoły w Bourges
W Bourges, oprócz wspaniałej katedry, zachowały się trzy kościoły gotyckie. Pierwszym i najciekawszym z nich jest kościół św. Piotra (fr. L’église Saint Pierre le Guillard). Wzniesiony w XIII wieku budynek, pomimo romańskich korzeni, jest jednym z niewielu gotyckich kościołów w departamencie Cher. Budowla wzbogacona została o narteks, jednak nie wyodrębniono w niej transeptu. W wyniku wspomnianego wcześniej wielkiego pożaru jego drewniane sufity w XVI wieku zastąpiły sklepienia krzyżowo-żebrowe.
Do naszych czasów przetrwało tu sporo elementów dekoracyjnych, zwłaszcza w kaplicach bocznych. Odnajdziemy tu ślady wielu epok, od średniowiecznych polichromii po XIX-wieczne witraże. Pośród masy elementów warto zwrócić uwagę na XV i XVI-wieczne zworniki i konsole, XVI-wieczną polichromię przedstawiającą scenę Złożenia do Grobu, XVI-wieczną płaskorzeźbę z Narodzeniem Jezusa Chrystusa czy XVII-wieczny obraz z Ostatnią Wieczerzą.
Bazylika w Saint Nicolas de Port – Ostatni gotycki kościół Francji
Drugim z kolei jest późnogotycki kościół Najświętszej Marii Panny (fr. L’église Notre-Dame). Jego wzniesienie związane było z ożywieniem gospodarczym po wojnie stuletniej, jednak wielki pożar z końca XV wieku w dużej części pochłonął ówczesną konstrukcję. Odbudowana w 1525 roku świątynię zdewastowano podczas wojen religijnych, a podczas wielkiej rewolucji spełniała funkcję magazynu saletry i stodoły. Nadwątlona konstrukcja sprawiła, że kościół pozostaje dziś zamknięty dla zwiedzających, niemniej wciąż odprawiane są tu nabożeństwa. W jego wnętrzu znajduje się XV-wieczny witraż św. Jana Chrzciciela, XV-wieczne aspersorium oraz XIX-wieczne witraże przedstawiające świętych czy motyw Wniebowstąpienia.
Trzecim kościołem natomiast jest ten, poświęcony świętemu Bonetowi (fr. L’église Saint Bonnet). Różni się on dość mocno na tle swoich poprzedników. Głównie dlatego, że jego budowa z braku odpowiednich funduszy nigdy nie została ukończona. Na domiar złego przyklejono do niego drewnianą wieżyczkę, która zastąpić miała gotycką dzwonnicę. Ta z kolei runęła u progu XIX wieku.
Mont Saint-Michel – Opactwo na krańcu świata
W bryle obiektu jednak możemy zaobserwować jak przebiegała budowa gotyckiego kościoła. Na zewnątrz doskonale widać miejsca, które wciąż czekają na łęki przyporowe. W środku zaś z łatwością można dostrzec jak planowano poprowadzić sklepienia nawy głównej. Pomimo niespełnionego zamysłu średniowiecznych architektów warto zajrzeć tu choćby przez wzgląd na serię średniowiecznych witraży z przełomu XV i XVI wieku oraz kilka innych artefaktów, jak XV-wieczny ołtarz z motywem Ukrzyżowania.
Ogrody
Bagna (fr. Marais de Bourges) – dawniej naturalna obrona miasta – dziś tajemnicze ogrody (także ogródki działkowe). Aż 135 hektarów zieleni z jeziorkami i rzeczkami tworzy niesamowicie sielski klimat. Jeśli więc chcielibyście odpocząć od zgiełku miasta, możecie zaszyć się w jednym z nich, aby zaznać chwili spokoju. Nie żeby go nie było w mieście, ale piękne widoki w ogrodach to wciąż nie to samo. :) Warto więc zajrzeć do Ogrodów Arcybiskupa przy katedrze św. Szczepana (fr. Jardin de l’Archevêché) lub też nieco dalej, do Jardin des Prés Ficheaux. Do eksplotacji połaci leśnych przy mieście przyda się już rower.
Miasto pod znakiem Serca
„Dla odważnego serca nic nie jest niemożliwe.” Takim właśnie mottem kierował się Jacques Cœur, którego nazwisko po francusku oznacza zresztą serce. Dziś maksyma zdobi balustradę posiadłości na którą spogląda jego intrygujący, XIX-wieczny pomnik. Zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz jego dawnej rezydencji możemy odnaleźć całą masę odwołań do tego symbolu. Zauważyć je można na konsolach, medalionach, a nawet w maswerkach ostrołukowych okien. Jednym słowem serce jest wszechobecne, zupełnie jak Jacques.
Zamek Chenonceau – Zamek Dam
Jego sylwetka zapisała się w historii złotymi zgłoskami. Na cześć Jacques’a Coeur powstał również najstarszy szlak turystyczny Francji, wiodący przez 15 różnych obiektów. Należą do nich min.: zamek Menetou-Salon, zamek Meillant, zamek Ainay-le-Veil czy opactwo Noirlac. Wszystkie te miejsca w pewnym stopniu związane są z osobą XV-wiecznego kupca, który całe życie poświęcił na budowanie swojego handlowego imperium. Najważniejszym zaś punktem jest naturalnie Bourges, miasto w którym się urodził i wzniósł najpiękniejszą posiadłość.
Jak widzicie, Bourges równie dobrze może być początkiem wspaniałej wyprawy, a nie tylko punktem do innego celu. Sprawdźcie, jak wiele wspaniałości skrywa region Berry i wyruszcie w podróż śladami jednej z najważniejszych osobistości WIeków Średnich. Ahoj przygodo! :)
Mini eBook z pomysłem podróży po Dolinie Loary:
FRANCJA – Dolina Loary – Gotowy plan podróży
FRANCJA – Dolina Loary – Gotowy plan podróży to mini eBook z już zaplanowanym przebiegiem trasy samochodowej z Wrocławia po renesansowych zamkach i gotyckich katedrach Doliny Loary. Jeśli chodzi o zamku, znalazły się tu te najbardziej zjawiskowe (Chambord, Chenonceau czy Saumur), co do katedr – podobnie (Bourges, Tours czy Chartres). Dodać trzeba, że znalazł się tu również fragment Normandii oraz Burgundii.
Wewnątrz cudów nie ma, samo mięso! Czyli rozpiska na 17 dni – dzień po dniu wraz z linkami do noclegów i interaktywnej mapy podróży (+13 zjawiskowych zamków, które można wymienić z innymi punktami z mapy). Poza tym zebrałem tu garstkę ważnych informacji dla zmotoryzowanych, a także dodałem zbiór linków do artykułów z opisem najciekawszych miejsc zawartych w tym planie.
Dzięki niemu z pewnością zaoszczędzisz sporo czasu. Zamiast rozkminy co warto zobaczyć w Dolinie Loary masz gotową odpowiedź! Ściągaj, bukuj noclegi i przeżyj kolejną wspaniałą przygodę!
Lektura:
- Stained Glasses of Bourges – Hervé Benoît; wyd. Centre Saint Joan de la Croix, 2016.
- Saint-Etienne’s cathedral, Bourges – Jean-YvesRibault; wyd. Éditions Ouest-France, 2009/2016.
- https://www.patrimoine-histoire.fr/P_Centre/Bourges/Bourges-Saint-Pierre-le-Guillard.htm
- https://www.patrimoine-histoire.fr/P_Centre/Bourges/Bourges-Saint-Bonnet.htm
- https://www.patrimoine-histoire.fr/P_Centre/Bourges/Bourges-Notre-Dame.htm
- https://www.francebalade.com/berry/bourges.htm
- https://www.bourgesberrytourisme.com
- https://www.ville-bourges.fr
