Po Rzezi Katarów niemal od razu przystąpiono do budowy nowej świątyni biskupiej, która wytrzymać miała ewentualne ataki w przyszłości. Dlatego też wyposażono ją w blanki i machikuły, a także w piwnice z silosami na zboże i zbiornikami na wodę. Z obawy przed kolejną krucjatą wyrosła jedyna ufortyfikowana katedra Langwedocji – katedra w Beziers.
Jeśli jesteś miłośnikiem średniowiecznej architektury Francji być może zainteresuje Cię moja książka. To pierwszy polski przewodnik po aż 101 francuskich kościołach wieków średnich. Dzięki niemu odkryjesz kolejne cuda architektury gotyckiej i romańskiej. Poznasz ich historie (a niekiedy także i legendy ✨). W środku ponad 400 stron i ponad 400 zdjęć! Takiej książki jeszcze nie było!
ŚWIĘTA FRANCJA
Rzeź Katarów w Beziers
Obecna katedra w Beziers swymi korzeniami sięga bazyliki z czasów rzymskich, której miejsce w 897 roku zastąpił klasztor. Jego mieszkańcy opuścili go wszak na krótko przed rokiem tysięcznym. W XI wieku zajęto się przebudową pozostawionych włości, wzbogacając kompleks o studnię, kapitularz czy potężny mur, odgradzający go od świata zewnętrznego. Już wtedy wyposażono je w krenelaż, łuki strzelnicze i machikuły, wspomagające jego obronę. Znajdujący się tu kościół zaś wzniesiono w trzech stylach z przewagą cech romańskich. To właśnie podwaliny tej budowli dały początek świątyni, którą podziwiać możemy po dziś dzień.
Carcassonne – Twierdza nad twierdzami
Wiele romańskich katedr na których wznoszono nowe kościoły spłonęło lub po prostu wyburzono. Historia z Bezieres jednak nie przypomina niestety żadnej z nich. Co prawda, wzniesiona w I połowie XII wieku budowla 22 lipca 1209 roku ugięła się pod szalejącymi językami ognia, niemniej płonące fragmenty zabiły setki uwięzionych w niej ludzi. Katedra w Bezieres po prostu „pękać miała jak owoc granatu”. Taką cenę właśnie musieli zapłacić langwedoccy heretycy za sprzeniewierzenie się narzuconej przez Watykan hierarchii świata.
Aby zwalczyć rozrastające się siedlisko heretyków na południu (dzisiejszej Francji) Innocenty III zebrał ogromną armię krzyżowców, którzy wiedzeni wizją korzyści majątkowych bez namysłu przyjęli jego wezwanie.** Zwłaszcza, że Midi było znacznie bliżej, niż oddalona setki kilometrów Palestyna. Oblężona kolebka myśli Albigeńskiej (fr. Siège de Béziers) padła po zaledwie kilku godzinach walk.
Dawna katedra w Carcassonne – Synteza niemal idealna
Zalewający ją z zewnątrz wojacy wycięli w pień wszystkie żywe istoty – bez względu na wiek, płeć czy wyznanie. Na pytanie jak odróżnić katolików od heretyków, opat Citaux rzucić zaś miał: Zabijcie ich wszystkich! Bóg rozpozna swoich. (łac. Caedite eos! Novit enim Dominus qui sunt eius.). Siedem tysięcy osób jeszcze tego samego dnia miało stanąć u bram piekła, choć liczby ofiar są dość rozbieżne – jedną z najbardziej prawdopodobnych wydaje się być liczba 15 tysięcy. A kiedy uporano się z Bezieres, przyszedł czas na Carcassonne…
Nowa katedra w Beziers
Już w roku 1215 biskup Rajmund II podjął rekonstrukcję zniszczonej świątyni w duchu gotyku, którą powierzono mistrzowi Gerwazemu (fr. Maître Gervais). Pracujący przy budowach katedry w Bordeaux oraz Pitou architekt w kolejnych latach wzniósł dolne partie katedry, wykorzystując romańskie pozostałości oraz ocalałe fragmenty murów w chórze. Pierwszy etap prac zakończył się w roku 1242, czekając na reaktywację do schyłku tego samego stulecia. 13 września 1298 roku król Filip IV Piękny zezwolił kapitule św. Nazariusza na skorzystanie z pobliskiego cmentarza, aby powiększyć rozmiary budowanej w Beziers świątyni biskupiej.
Dzięki temu już w roku 1300 poświęcono nowe miejsce, aby wznieść tu obniżone względem korpusu nawowego prezbiterium z szeroką apsydą. Prace nad jednonawową budowlą kontynuowano przez wiek XIV w kierunku zachodnim, ale nie zdecydowano się na powiększenie jej o nawy boczne. Chociaż w fasadzie zachodniej widać wyraźne wypusty, które mogłyby służyć do takowej rozbudowy. Niemniej od południa i północny ograniczono ją ostatecznie kaplicami bocznymi – czy to ze względów oszczędnościowych, czy też w celu dostosowania się do południowych zwyczajów. Otrzymała ona jednak trójpoziomową elewację z tryforium i wysokimi oknami. Ta część jest wszak skromna, bowiem ma tylko dwa przęsła o nierównej głębokości. W 1354 roku zawaliła się wieża centralna, więc wznoszenie nowej zbiegło się z budową fasady zachodniej. Swą ostateczną formę katedra w Beziers uzyskała w XV wieku.
Samochodem na południe Francji – Podróż w czasach zarazy
Około 1790 roku katedra w Beziers została zdegradowana do roli kościoła parafialnego diecezji Montpeiller. W 1840 roku natomiast znalazła się na liście najważniejszych zabytków Francji – Monument Historique. Szeroko zakrojone prace archeologiczne z 1938 roku ujawniły, że podczas Rzezi z 1209 roku część mieszkańców miasta schroniła się w piwnicach w południowej części krużganka. Siedem pomieszczeń na głębokości pięciu metrów łączyło się z celami starego więzienia i oddzielone były od siebie kratą, ukrytą zaledwie 3 cm pod warstwą tynku! Gdyby więźniowie o tym wiedzieli, mogliby z łatwością uciec z więzienia drogą wiodącą do starej rzymskiej areny, leżącej wówczas przy dzisiejszej Rue Canterelle.***
Architektura kościoła
Oddana pod opiekę świętym męczennikom Nazariuszowi i Celesowi dawna katedra w Beziers (fr. Cathédrale Saint-Nazaire et Saint-Celse de Béziers) to jeden z czołowych przykładów gotyku południowego we Francji (fr. Gothique Méridional). Jego bryła naznaczona jest potężnymi wieżami i wzmocniona przyporami, przypominając bardziej bryłę zamku niż Domu Bożego. Szczególnie wzbogacona o machikuły i blanki fasada zachodnia nadaje jej charakteru fortecy, co pogłębiają ogołocone z rzeźb nisze. Do naszych czasów przetrwały zaledwie dwa posągi, flankujące pełną czołganek wimpergę.
Przedstawiają one Eklezję i Synagogę. Eklezja to młoda kobieta z otwartymi ramionami, gotowa przyjąć wszystkich tych, którzy chcą się zwrócić do Pana Boga. Synagoga z kolei to kobieta niewidoma, z przepaską na oczach ponieważ nie uznała Chrystusa za Mesjasza. Motyw ten znalazł się tu zapewne przez leżącą obok dzielnicę żydowską. Warto jednak nadmienić, że to niemal niespotykane w tych stronach przedstawienie tego tematu. Najsłynniejsze zaś zobaczyć można w Strasbourgu. Dziś portal główny pozostaje zamknięty, a wejście do świątyni prowadzi przez portal północny. Uwagę zwraca tu drewniane nadproże z XVII wieku, będące nawiązaniem do męczeńskiej śmierci patronów świątyni.
Dawna katedra w Saint-Bertrand de Comminges – Katedra Pirenejów
Nad katedrą góruje imponująca kwadratowa wieża o wysokości 48 metrów z wieżyczką z odlanym w 1788 roku dzwonem. Jej górne części w XV wieku ozdobiono kolumienkami o ornamentach ludzkich twarzy u ich podstaw. Do najważniejszych dekoracji bryły zaliczają się liczne nadgryzione czasem gargulce. Wzniesioną w czasach biskupa Guillaume’a de Montjoie (II poł. XV w.) zakrystię z kolei wyróżnia piękna balustrada.
Do południowej strony katedry przylega nieukończony krużganek na planie trapezu z którego zrealizowano tylko dolną część. Jego ozdobą są głównie płyty nagrobne i epitafia, a także XIV-wieczne zworniki i fantazyjne konsole z tego samego okresu. Najpiękniejsze płyty przeniesiono zaś do Musée du Biterrois, a leżącą w centrum fontannę na Place de la Révolution. Wartym uwagi elementem fasady od strony południowej są wspomniane wypusty, wskazujące na dalszy plan rozbudowy kościoła o nawy boczne.
Zamek w Najac – Twierdza niezdobyta
Krużganek też pozwala dotrzeć do usytuowanego w południowej części katedry kapitularza, a także do pałacu biskupiego w części wschodniej. Z jego ogrodów roztacza się piękny widok na panoramę u jego podnóży, zdominowaną przez średniowieczny most nad rzeką Orbe – Pont Vieux. Swymi korzeniami sięga on wieku XII, ale jego kilkukrotne przebudowy na dobre zakończyły się dopiero cztery stulecia później. Warto dodać, że ten kamienny most o długości aż 241,46 metrów wzniesiono na piętnastu przęsłach o maksymalnej rozpiętości wynoszącej aż 18,80 metra!****
Dawna katedra w Beziers wewnątrz
Surowość bryły przełamuje zaskakująco ciepłe i pięknie zdobione wnętrze. Katedra w Beziers to jednonawowa budowla na planie krzyża greckiego o długości nawy 50 metrów i ramieniu transeptu 33 metrów. Jej sklepienia w najwyższym punkcie osiągają zaś 32 metry wysokości.*
Ciekawym rozwiązaniem dekoracyjnym jest ozdobienie trybun przy chórze tryglifami i metopami, nawiązującymi do form antycznych. W rzeczywistości są wszak imitacją galo-rzymskich ornamentów z XII wiecznej katedry. Poza tym w chórze odnaleźć można także skupisko średniowiecznych oraz XVII-wiecznych witraży oraz sześć dużych obrazów. Trzy z nich przedstawiają sceny z życia Mojżesza, a reszta poświęcona jest cesarzowi Konstantynowi i jego matce, świętej Helenie. Prym wiedzie tu wszak barokowy ołtarz główny z okazałą alegorią uniesienia dusz świętych Nazariusza i Celesa. Scenie towarzyszy zastęp cherubinów oraz figury Ewangelistów. Całość zaś dopełniają kolumny z czerwonego marmuru.
Kościół Jakobinów w Tuluzie – Pod kamienną palmą
Pośród elementów dekoracyjnych katedry w oczy rzucają się romańskie kapitele czy kolumienki, będące właściwie spoliami z poprzedniej budowli. Większość z głowic zdobi ornament pod postacią foliażu. Gdzieniegdzie też odnaleźć można malowidła ścienne tzw. szkoły awiniońskiej z XIV i XV wieku. Najlepiej zachowane fragmenty zobaczyć można w kaplicy Świętego Ducha (fr. Chapelle du Saint-Esprit) oraz Kaplicy Zmarłych (fr. Chapelle des Morts). Niegdyś jaskrawe obrazy prezentują historię życia św. Szczepana, uważanego za pierwszego męczennika chrześcijaństwa. Jeśli chodzi o najciekawsze elementy wyposażenia, trzeba wspomnieć o dwóch sarkofagach z V i VI wieku.
Największą uwagę przykuwa we wnętrzu przykuwa jednak rozeta o średnicy dziesięciu metrów przez którą do środka sączy się miękkie światło. Element ten charakterystyczny dla najważniejszych budowli gotyckich z pewnością nadaje jej dostojeństwa, łącząc ją niejako z wielkimi katedrami północy. Tuż pod nią w 1633 roku umieszczono zachwycający wręcz prospekt organowy.
Pałac papieski w Awinionie – Nowa Stolica Apostolska
To jeden z najważniejszych instrumentów w kraju i na pewno najbardziej okazały na południe od Doliny Loary. Tylko w regionach Île-de-France i Normandii odnaleźć można podobne cuda. Dębowa szafa odznacza się bogactwem i pięknem rzeźb, ożywiających instrument z każdej strony. To arcydzieło ciesielstwa i snycerstwa, jak również drewnianą balustradę i podtrzymującą ją szykowną kamienna trybunę, wykonali mistrzowie Guillaume Martois i Jean Renard.
Wybierasz się na południe Francji? Ten Mini eBook może okazać się pomocny podczas planowania. Zwłaszcza jeśli Twoim celem są zabytki tej części kraju:
FRANCJA Południowa – Gotowy plan podróży
FRANCJA Południowa – Gotowy plan podróży to mini eBook z zaplanowanym przebiegiem trasy samochodowej z Wrocławia. Jej celem są gotyckie katedry tej części kraju oraz urokliwe miasteczka Oksytanii. Sama śmietanka architektury średniowiecznej w wyważonej formie.
Wewnątrz cudów nie ma, samo mięso! Czyli rozpiska na 19 dni – dzień po dniu wraz z linkami do noclegów i interaktywnej mapy podróży. Poza tym zebrałem tu garstkę ważnych informacji dla zmotoryzowanych, a także dodałem zbiór linków do artykułów z opisem najciekawszych miejsc zawartych w tym planie.
Dzięki niemu z pewnością zaoszczędzisz sporo czasu. Zamiast rozkminy dokąd by tu pojechać, masz tu plan podany na tacy! Ściągaj, bukuj noclegi i przeżyj kolejną wspaniałą przygodę na południu Francji.
Więcej o tej trasie znajdziesz we wpisie: Samochodem na południe Francji – Podróż w czasach zarazy
Lektura:
- https://books.openedition.org/pupvd/11296
- https://structurae.net/en/structures/pont-vieux-2****
- http://monumentshistoriques.free.fr/cathedrales/beziers/beziers.html
- https://www.guidesud.com/blog/la-cathedrale-saint-nazaire-de-beziers *
- http://jc34.eklablog.com/la-cathedrale-st-nazaire-de-beziers-a107959752 ***
- Histoire de la ville et des évêques de Beziers – Ernest Sabatier; Béziers/Paryż, 1854.**
