Salzburg – Muzyka zaklęta w kamień
Ukryty między alpejskimi szczytami Salzburg wygląda jak wyjęty z bajki. Z twierdzą górującą nad miastem, rzeką Salzach przecinającą starówkę i barokowymi kopułami błyszczącymi w słońcu. To tutaj urodził się Mozart i tutaj powstały sceny kultowych „Dźwięków Muzyki” z Julie Andrews. Wszystko wokół zresztą w ten czy inny sposób łączy się z muzyką, czy poprzez nawiązania do legendarnego wirtuoza, czy poprzez melodie kościelnych dzwonów, których echo pobrzmiewa pomiędzy wąskimi uliczkami. Są miasta, które się zwiedza, i są takie, które się przeżywa. Salzburg zdecydowanie należy do tych drugich.
Salzburg na kartach historii
Historia Salzburga sięga czasów Celtów, którzy w I wieku p.n.e. założyli w tym miejscu osadę zwaną Iuvavum (lub Juvavum). Po podboju przez Rzymian stała się ona ważnym miastem prowincji Noricum, a ok. 45 r. n.e. uzyskała status municipium – Municipium Claudium Iuvavum. Po upadku Rzymu w V wieku, miasto podupadło, ale nie zostało zapomniane. U schyłku VII wieku z misją chrystianizacyjną przybył tu św. Rupert z Wormacji, który założył klasztor św. Piotra oraz żeński klasztor Nonnberg, najstarszy nieprzerwanie działający konwent benedyktyński w świecie niemieckojęzycznym. To on nadał też Salzburgowi jego nazwę, odnoszącą się do wydobycia i handlu solą, które stały się fundamentem bogactwa regionu.
Zamek Neuschwanstein – Książę Mgły
Co ciekawe, już w 798 roku Salzburg został podniesiony do rangi arcybiskupstwa, co uczyniło jego prałatów nie tylko duchowymi przywódcami, ale i książętami rządzącymi księstwem kościelnym w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego (od 1278 roku). Pozwoliło to na prężny rozwój w wielu dziedzinach życia, także w sztuce, edukacji czy architekturze. Tym samym więc miasto z wolna zmieniało swój wygląd, by pod rządami Wolfa Dietricha von Raitenau czy Markusa Sittikusa von Hohenems w XVII i XVIII wieku przybrać ostateczną formę.
10 najpiękniejszych zamków w Szwajcarii
Warto wspomnieć, że 1756 roku w Salzburgu przyszedł na świat Wolfgang Amadeusz Mozart – geniusz muzyki, którego twórczość ugruntowała status miasta jako stolicy kultury. Choć niewątpliwie miał on burzliwe relacje z arcybiskupami, to jego dziedzictwo jest obecne tu na każdym kroku. Od pomników i muzeów po słynny Festiwal Salzburski, który do dziś przyciąga światowej klasy artystów. Natomiast jeśli chodzi o dalszą historię to początek XIX wieku, a dokładniej rok 1803, przyniósł sekularyzację i likwidację arcybiskupstwa. Wiązało się to ze zmianą zwierzchnictwa, które wahało się pomiędzy Austrią i Bawarią. Pewne zawirowania przyniosła II wojna światowa, choć włączone w 1938 roku do III Rzeszy miasto poniosło stosunkowo niewielkie szkody. Nie bez przyczyny też w 1996 roku jego wyjątkową, barokową starówkę wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Co warto zobaczyć w Salzburgu?
Dziś Salzburg to dynamiczne miasto uniwersyteckie, kulturalne serce Austrii i mekka dla miłośników muzyki klasycznej i historii, gdzie przeszłość i teraźniejszość harmonijnie się przenikają. Nas jednak przede wszystkim interesuje ono przez wzgląd na wspaniałą architekturę i niesamowity pomnik historii, jakim stało się na przestrzeni wieków. Sprawdź, co trzeba zobaczyć w Salzburgu, by poczuć jego magię.
Twierdza Hohensalzburg
Górująca nad miastem Twierdza Hohensalzburg (niem. Festung Hohensalzburg) to wizytówka Salzburga oraz jedna z największych i najlepiej zachowanych średniowiecznych warowni w Europie. Została zbudowana w 1077 roku przez arcybiskupa Gebharda I von Helfenstein jako symbol władzy kościelnej. Ale i oczywiście jako forteca strzegąca miasta u jej podnóży. Z biegiem lat była rozbudowywana przez kolejnych prałatów, zyskując obecny kształt ok. 1500 roku za panowania arcybiskupa Leonharda von Keutschach.
Zamek Stolpen – Klatka hrabiny
Obecnie wewnątrz podziwiać możemy m.in.: Muzeum Broni oraz gotycką kaplicę św. Jerzego, będącą jednym z najstarszych pomieszczeń w twierdzy. Ciekawostką też jest Reisszug, czyli jedna z najstarszych na świecie działających kolejek linowych, która pierwotnie służyła do transportu materiałów budowlanych. Dziś wjedziemy nią na sam szczyt Festungsberg, skąd roztaczają się fantastyczne widoki na całą okolicę: Alpy i oczywiście pełen uroku Salzburg z katedrą śś. Ruperta i Wirgiliusza (niem. Dom St. Rupert und Virgil zu Salzburg) na głównym planie.
Katedra śś. Ruperta i Wirgiliusza
Pierwsza świątynia w tym miejscu powstała w 774 roku z inicjatywy św. Wirgiliusza, który przybył do Salzburga z Irlandii prawdopodobnie w roku 767. W następstwie wielokrotnych zniszczeń i przebudów, a zwłaszcza po niszczycielskim pożarze z 1598 roku, arcybiskup Wolf Dietrich von Raitenau postanowił odbudować świątynię w nowym stylu. Projekt powierzono włoskiemu architektowi Santino Solariemu, a budowę ukończono w 1628 roku. Była to pierwsza barokowa katedra na północ od Alp.
Ratyzbona – Z gotykiem jej do twarzy
Do dziś zachwyca ona harmonijnym połączeniem włoskiego baroku z lokalnymi tradycjami. Fasada zdobiona jest rzeźbami św. Piotra, św. Pawła, św. Wirgiliusza oraz św. Ruperta (przedstawionego z beczką z solą). Wnętrze z kolei kryje m.in. XII-wieczną chrzcielnicę, w której ochrzczono Wolfganga Amadeusza Mozarta (1756 ) oraz relikwiarz w ołtarzu głównym, gdzie znajdować mają się szczątki doczesne św. Ruperta.
Alte Residenz
Tuż przy katedrze położony jest imponujący pałac arcybiskupi, znany jako Alte Residenz. Przez stulecia służył jako siedziba książąt arcybiskupów, będąc centrum władzy politycznej i religijnej regionu. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą już z XII wieku, ale w obecnej formie wzniesiono go dopiero na przełomie XVI i XVII wieku z inicjatywy arcybiskupa Wolfa Dietricha von Raitenau. W następnych latach przeprowadzono jednak liczne modyfikacje, przekształcając pierwotny, renesansowy charakter budowli w barokową rezydencję. Jej wnętrza wzbogacono o efektowne dekoracje i freski autorstwa wybitnych artystów, takich jak Johann Michael Rottmayr czy Martin Altomonte.
Monachium – Dom Mnichów
Wśród reprezentacyjnych pomieszczeń znajdują się m.in. Sala Tronowa, Sala Karabinierów oraz Sala Biała. W ramach kompleksu DomQuartier można również zwiedzać Residenzgalerie, gdzie prezentowane są dzieła europejskiego malarstwa z XVI–XIX wieku. W Muzeum Katedralnym natomiast podziwiać można dzieła sztuki z archidiecezji salsburskiej, datowane na okres od VIII do XVIII wieku. Wśród zebranych tu artefaktów znajdują się m.in.: krzyż relikwiarz z dwoma ramionami z Węgier (XII w.), gołąb eucharystyczny z Limoges (perysterium)(XIII w.) czy krzyż św. Ruperta (VIII w.!).
Archiopactwo św. Piotra
Salzburg jest miastem zupełnie kompaktowym, bo wszystkie zabytki zdają się ze sobą sąsiadować. Bardzo blisko Residenz bowiem leży archiopactwo św. Piotra (niem. Erzabtei St. Peter) – najstarszy nieprzerwanie działający klasztor w niemieckojęzycznym obszarze Europy. Około 696 roku św. Rupert z Wormacji powołał go do życia jako ośrodek misji chrześcijańskiej wśród ludów Alp Wschodnich. Od tego momentu rozwijał się on jako centrum życia duchowego, edukacji i kultury. W średniowieczu działała tu renomowana szkoła pisarska, a w XVII wieku arcybiskup Paris von Lodron założył Uniwersytet Benedyktyński, ściśle związany z opactwem. W 1927 roku zaś podniesiono go do rangi archiopactwa.
Opactwo Maria Laach – Raj na ziemi
Tutejszy kompleks architektoniczny łączy elementy stylów romańskiego, gotyckiego, renesansowego, barokowego i rokoko. Sam kościół natomiast swymi korzeniami sięga wieku XII, choć naturalnie na przestrzeni wieków był wielokrotnie przebudowywany. Dziś jego wnętrze zachwyca mnogością barokowych artefaktów, wśród których uwagę zwraca ołtarz główny z obrazem przedstawiającym św. Piotra. Ponadto warto przyjrzeć się bliżej misternie zdobionej ambonie w nawie głównej oraz kaplicom naw bocznych, skrywających liczne dzieła sztuki sakralnej. Wypada dodać, że w skład kompleksu wchodzą: Petersfriedhof – jeden z najstarszych cmentarzy chrześcijańskich w Europie oraz katakumby wykute w skale Mönchsberg.
Kościół Uniwersytecki
Kolejnym z niezwykle ciekawych miejsc na mapie Salzburga jest Kościół Uniwersytecki pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (niem. Kollegienkirche) — jedno z najważniejszych dzieł barokowej architektury sakralnej w Austrii. Zaprojektowany został przez Johanna Bernharda Fischera von Erlacha, a wzniesiony w latach 1696–1707 na zlecenie arcybiskupa Johanna Ernsta von Thuna. Ma on plan greckiego krzyża z centralną kopułą i czterema ramionami o równych długościach, a jego fasadę zdobią dwie kunsztowne wieże zwieńczone posągami. Wnętrze, kontrastujące nieco z bryłą, emanuje surową elegancją. Dominują tu białe ściany, brak malowideł i minimalna ilość dekoracji, które potęgują poczucie monumentalności. Kolebkowe sklepienie wznosi się na 29 m, a liczne przeszklenia zalewają przestrzeń naturalnym światłem, kreując nastrój skupienia i kontemplacji.
Zasługuje na wzmiankę, że Kollegienkirche od początku swego istnienia miał ścisły związek z Uniwersytetem Salzburskim. Był miejscem codziennych modlitw, mszy akademickich, uroczystości rozpoczęcia roku czy pogrzebów profesorów. Z czasem jego funkcja wykraczała jednak poza środowisko akademickie i stał się on również miejscem koncertów. Zwłaszcza podczas letniego festiwalu muzyki klasycznej Salzburger Festspiele, który od XIX wieku (z kilkoma przerwami) kontynuowany jest po dziś dzień.
Pałac i ogrody Mirabell
Nie sposób też pominąć podczas zwiedzania Salzburga pałacu Mirabell wraz z jego rozległymi ogrodami. Zbudowany w 1606 roku z polecenia arcybiskupa Wolf Dietricha von Raitenau jako rezydencja dla Salome Alt i ich dzieci, początkowo nosił nazwę Schloss Altenau. Po upadku Raitenaua arcybiskup Markus Sittikus von Hohenems przemianował go wszak na „Mirabell” – od włoskiego „piękna” i „godna zachwytu”. Kolejno w XVIII wieku, pod nadzorem Johanna Lucasa von Hildebrandta, obiekt uzyskał barokowy charakter, zachowany do dziś. Obecnie mieści się tu Urząd Stanu Cywilnego, więc jego wnętrza zwiedzać może tylko wyselekcjonowana klientela. ;)
Zamek Eltz – Zamek z bajki
Reszta zadowolić może się ogrodami, które u schyłku XVII wieku zaprojektował Johann Bernhard Fischer von Erlach. Ich osiowy układ kieruje nasz wzrok w kierunku twierdzy Hohensalzburg, co tylko dodaje im unikatowych walorów. Czas możemy spędzić tu więc z wyśmienitą perspektywą, pomiędzy kolorowymi kwiatami, fontannami oraz licznymi rzeźbami mitologicznymi (m.in. Pegaz z 1913 roku). Nie można też zapomnieć, że to właśnie tutaj kręcono sceny do filmu „Dźwięki muzyki”, co z pewnością pozostaje nie bez znaczenia jeśli chodzi o popularność ogrodów.
Ulica Getreidegasse
Getreidegasse to jedna z najbardziej znanych i malowniczych ulic w sercu Starego Miasta. Słynie ona ze swojej średniowiecznej architektury, wąskich przejść i charakterystycznych szyldów rzemieślniczych wykonanych z kutego żelaza. Leżące przy niej kamienice wyróżniają się zaś unikalnym stylem. Ich okna stają się coraz mniejsze z każdym wyższym piętrem, a na fasadach często widnieją daty budowy oraz nazwiska dawnych właścicieli. Wiele budynków ozdobionych jest religijnymi symbolami, takimi jak medaliony z wizerunkiem Najświętszej Maryi Panny czy Oko Opatrzności.
Bazylika Valère w Sionie
Największą atrakcją Getreidegasse jest dom pod numerem 9, w którym 27 stycznia 1756 roku urodził się Wolfgang Amadeusz Mozart. Rodzina Mozartów mieszkała tam do 1773 roku, po czym przeniosła się na Makartplatz. Obecnie w tym budynku mieści się muzeum poświęcone życiu i twórczości kompozytora, prowadzone przez Międzynarodową Fundację Mozarteum.
Punkty widokowe
Świetne położenie Salzburga gwarantuje możliwość podziwiania jego panoramy z kilku miejsce. Szczególnie warto wybrać się do wspomnianej już twierdzy Hohensalzburg, ale jeśli chcemy podziwiać miasto wraz z nią, trzeba wybrać się na Kapuzinerberg po przeciwległej stronie. Całość pięknie prezentuje się również z Mönchsberg (z tarasu widokowego przy Museum der Moderne). Nie można też zapomnieć o ogrodach Mirabell oraz moście Müllner Steg z klasycznym widokiem na Stare Miasto z Twierdzą w tle.
Praga na weekend
Kościoły Salzburga
Jasne jest, że to nie koniec atrakcji, bo miasto oferuje ich znacznie więcej i chociażby z samych kościołów Salzburga można ułożyć niezłą trasę turystyczną. Oprócz opisanych wcześniej budowli warto uwzględnić na niej również: opactwo Nonnberg (niem. Stift Nonnberg) – najstarszy (ok. 714) i wciąż funkcjonujący klasztor benedyktynek na świecie; kościół franciszkanów (niem. Franziskanerkirche) – romańsko-gotycka świątynia sięgająca korzeniami VIII wieku z zachwycająco wysmukłymi kolumnami i ołtarzem autorstwa Fischer von Erlacha.
Poza tym dodać warto barokowe kościoły: św. Sebastiana (niem. Sebastiankirche) z pięknym cmentarzem, na którym spoczywa m.in. Leopold Mozart (ojciec Wolfganga) oraz żona kompozytora, Konstancja; Trójcy Świętej (niem. Dreifaltigkeitskirche), dawny kościół szpitalny (niem. Bürgerspitalkirche) czy kościół parafii Mülln (niem. Müllnkirche).
Inne miejsca
Jeśli planujesz zostać tu więcej niż jeden dzień, możesz dorzucić do listy zwiedzania jeszcze kilka innych punktów: Weihnachtsmuseum (muzeum poświęcone bożonarodzeniowym tradycjom austriackim – z ozdobami, kartkami, szopkami i zabawkami od XIX wieku po czasy współczesne); Pałac Leopoldskron, Pałac Klessheim, zoo z ponad 150 gatunkami zwierząt czy Schloss Hellbrunn – pałac z początku XVII wieku, znany z tzw. Trick Fountains. To jedno z najbardziej unikalnych miejsc w Austrii i podobno prawdziwa zabawa zarówno dla dzieci, jak i dorosłych.
Znojmo – W winiarskim sercu Moraw
Lektura:
- https://whc.unesco.org/en/list/784/
- https://www.salzburg.info/de/sehenswertes
- https://roamaustria.com/salzburg-cathedral/
- https://stift-stpeter.at/de/kloster/index.asp?dat=Geschichte
- https://austria-forum.org/af/Heimatlexikon/Residenz_Salzburg
- https://www.salzburg.info/en/sights/top10/hohensalzburg-fortress
- https://secretsalzburg.org/mirabell-palace-and-gardens-the-complete-guide/
- https://www.austria.info/pl/miasta-i-miejscowosci/salzburg-zima/#najciekawsze
- https://www.sueddeutscher-barock.ch/In-Werke/s-z/Salzburg_Kollegienkirche.html
- https://www.kirchenfuehrer.info/de/kirchen/detail.asp?id=176&tit=Stiftskirche+St.+Peter+in+Salzburg%3A+Geschichte+des+Stiftes
